1. Εργοβιογραφικά στοιχεία

Ο Γεώργιος Βιζυηνός γεννήθηκε στη Βιζύη (Βιζώ ή Βίζα) της Ανατολικής Θράκης, το 1849. Αν και υπάρχουν σκοτεινά σημεία σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση του, ωστόσο είναι βέβαιο ότι έχασε μικρός τον πατέρα του και μαζί με τα αδέρφια του μεγάλωσε μέσα σε δυσκολίες και στερήσεις με μοναδικό στήριγμα τη μητέρα τους, για την οποία ο συγγραφέας έτρεφε αισθήματα λατρείας. Παιδί στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μαθητευόμενος σε ραφτάδικο. Στη συνέχεια, τον πήρε υπό την προστασία του ο έμπορος Γιάγκος Γεωργιάδης, δίπλα στον οποίο γνώρισε και αγάπησε την εκκλησία και τα γράμματα. Ακολούθησε η μακρά παραμονή του στην Κύπρο, όπου θήτευσε στην καλογερική ζωή με σκοπό να γίνει κληρικός. Η θερμή φύση του όμως και η μεγάλη του επιθυμία για μόρφωση τον έφεραν ξανά στην Κωνσταντινούπολη. Ο αρχιερέας Σύρου Λυκούργος τον σύστησε στον φιλάνθρωπο Γ. Χασιώτη, με τη βοήθεια του οποίου φοίτησε στην ιερατική σχολή της Χάλκης. Εκεί γνωρίστηκε με τον τυφλό ποιητή Ηλία Τανταλίδη και άρχισε ουσιαστικά η ενασχόλησή του με την ποίηση.

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Βιζυηνού, με τίτλο Ποιητικά πρωτόλεια (1873), προκάλεσε επαινετικά σχόλια, που έγιναν αφορμή να γνωριστεί με τον μαικήνα της εποχής, Γεώργιο Ζαρίφη, ο οποίος τον πήρε έκτοτε υπό την προστασία του. Τον Σεπτέμβριο του 1873 ήλθε στην Αθήνα, τελειόφοιτος μαθητής στο γυμνάσιο της Πλάκας. Μαζί του είχε φέρει από τη Χάλκη το επικολυρικό ποίημα «Κόδρος», το οποίο ξαναδουλεμένο υπέβαλε στον Βουτσιναίο ποιητικό διαγωνισμό και κέρδισε το πρώτο βραβείο (διαγωνιζόμενος με μεγάλα ονόματα της εποχής). Αφού φοίτησε μια χρονιά στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, έφυγε για σπουδές στο Γκαίτιγκεν της Γερμανίας, όπου άρχισε η δημιουργικότερη περίοδος της ζωής του. Σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία, ψυχολογία και αισθητική και η διδακτορική του διατριβή με τίτλο Το παιχνίδι υπό έποψη ψυχολογική και παιδαγωγική εκδόθηκε στη Λειψία.

Παράλληλα με τις πανεπιστημιακές σπουδές, ο Βιζυηνός μελετούσε γερμανική λογοτεχνία, κλασική και νεότερη, και έγραφε συνεχώς στίχους. Την περίοδο εκείνη δημιουργήθηκε η συλλογή Άρες, μάρες, κουκουνάρες, την οποία υπέβαλε, το 1876, στο Βουτσιναίο διαγωνισμό, κερδίζοντας και πάλι το βραβείο. Αργότερα αυτή η συλλογή κυκλοφόρησε σε βιβλίο με τον «σοβαρό» τίτλο Βοσπορίδες Αύραι.

Με αφετηρία τη Γερμανία, ο Βιζυηνός ταξίδεψε στη γενέτειρα Βιζύη, την Αθήνα, την Κωνσταντινούπολη, το Λονδίνο, το Παρίσι. Στη γαλλική πρωτεύουσα γνωρίστηκε με τον Δ. Βικέλα. Ήταν η εποχή που στην Ελλάδα το ενδιαφέρον της πνευματικής ζωής στρεφόταν στις λαογραφικές μελέτες, οι οποίες στόχευαν να αναδείξουν τη συνέχεια του ελληνισμού. Με παρακίνηση του Βικέλα, ο Βιζυηνός στράφηκε στις παιδικές μνήμες και στα βιώματά του και άρχισε να γράφει τα αυτοβιογραφικά διηγήματα, τα οποία έμελλαν να του χαρίσουν δάφνες.

Η ζωή, όμως, δεν στάθηκε μέχρι το τέλος γενναιόδωρη απέναντί του. Μετά τον θάνατο του προστάτη του Ζαρίφη, το 1884, πέρασε μια δύσκολη οικονομικά περίοδο, στα προβλήματα της οποίας δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει. Βυθίστηκε σε μια ψύχωση και, μαζί, στη δίνη ενός παράλογου έρωτα για τη μικρή Μπετίνα Φραβασίλη, στο παιδικό προσωπάκι της οποίας ο διαταραγμένος πλέον νους του συγκέντρωσε όλες τις ελπίδες για ευτυχία και αναγνώριση. Ο επίλογος της ζωής του γράφτηκε στο Δρομοκαΐτειο θεραπευτήριο, όπου πέθανε, στις 15-4-1896.

Το λογοτεχνικό έργο του Βιζυηνού έχει οργανική σχέση με την περιπέτεια της ζωής του. Τα παιδικά βιώματα της Βιζύης και τα ερεθίσματα που είχε, τόσο από τη γνωριμία του με φωτισμένους άνδρες της εποχής όσο και από τα συνεχή ταξίδια του, υπήρξαν η βάση για το ποιητικό και το πεζογραφικό του έργο. Αναδείχθηκε αξιόλογος ποιητής με τις συλλογές Ατθίδες αύραι, Βοσπορίδες αύραι, τα παιδικά ποιήματα και τις μπαλάντες του (βαλλίσματα). Την επίζηλη όμως θέση στα ελληνικά γράμματα την κατέκτησε με το πεζογραφικό έργο του, δηλαδή με τα αυτοβιογραφικής αφετηρίας διηγήματά του, και, κατά δεύτερο λόγο, με τις αισθητικές και φιλολογικές μελέτες του, μεταξύ των οποίων είναι: η διδακτορική του διατριβή που αναφέρθηκε παραπάνω, Η φιλοσοφία του Καλού παρά Πλωτίνω, Στοιχεία Λογικής προς χρήσιν της ελληνικής νεολαίας, κ.ά.

Τα διηγήματα γράφτηκαν μεταξύ των ετών 1883-1895 και είναι, κατά χρονολογική σειρά έκδοσης: Το αμάρτημα της μητρός μου, Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου, Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως, Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον και Μοσκώβ Σελήμ.

Με βάση τα θρακιώτικα βιώματα, τη φαναριώτικη λογιοσύνη και την ευρωπαϊκή μόρφωση, ο Βιζυηνός έγραψε τα διηγήματά του τηρώντας το μέτρο της αισθητικής σε όλα τα επίπεδα: στο περιεχόμενο (μη ξεπέφτοντας σε μελοδραματισμούς), στη γλώσσα (κρατώντας τα ζωντανά λαϊκά και λόγια στοιχεία), στη διαγραφή των χαρακτήρων (διατηρώντας τους ήρωές του στις ανθρώπινες διαστάσεις τους). Αναδεικνύεται έξοχος ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, η οποία αντιπαραβάλλει στην αδυσώπητη μοίρα τη δύναμη και το μεγαλείο της.

 

2. Η κριτική για το έργο του

Γνωρίσματα της πεζογραφίας του Βιζυηνού

«Τα διηγήματα του Βιζυηνού συγκεντρώνουν όλες τις προϋποθέσεις της καλής αφηγηματικής πεζογραφίας. Διακρίνονται για την αφηγηματική ικανότητα, για την τεχνική διάρθρωση της πλοκής, για την πλαστική δύναμη στη διαγραφή των χαρακτήρων, αλλά, προπαντός, για τη διείσδυση στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής και την έντονη δραματικότητα. Ψυχογραφικός και δραματικός πεζογράφος είναι κατά κύριο λόγο ο Βιζυηνός. Μπορεί να μας κάνει να ενδιαφερθούμε ζωηρά για την ιστορία που μας λέει, μπορεί να ζωντανέψει άμεσα και παραστατικά τα πρόσωπά του, αλλά περισσότερο ακόμα — ικανότητα που είναι η δυσκολότερη και η σημαντικότερη για έναν πεζογράφο— μπορεί να εισδύσει στην ανθρώπινη ψυχή και να εικονίσει την εσωτερική τρικυμία και το δράμα της [...].

Δύο είναι τα βασικά εξωτερικά γνωρίσματα των διηγημάτων του Βιζυηνού: ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας των μύθων του και η γλώσσα τους, η καθαρεύουσα. Σ' αυτά τα δύο γνωρίσματα θα μπορούσαν να προστεθούν ακόμα δύο, πιο δευτερεύοντα: το κοσμοπολίτικο ή καλύτερα το ανθρώπινο στοιχείο που διακρίνεται μέσα σ' αυτά και η έκτασή τους, η τάση του συγγραφέα προς το άπλωμα της αφήγησης.[... ] Η πρωτοτυπία του Βιζυηνού βρίσκεται στο ότι μπόρεσε να αναπαραστήσει και να απεικονίσει, με πειστικούς αφηγηματικούς και πεζογραφικούς τρόπους, γεγονότα και περιστατικά της οικογένειάς του, και να μας τα εξιστορήσει με βαθιά συγκίνηση, πόνο και συγκρατημένο πάθος».

 

(Σαχίνης Απ., 31989, Παλαιότεροι Πεζογράφοι,
Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», σελ. 152-158)

 

Άνθρωπος και φύση στο έργο του Βιζυηνού

«Έτσι, κέντρο στα διηγήματα και στις νουβέλες του αποτελεί ο άνθρωπος. Γι' αυτό, αν και οι ιστορίες του εκτυλίσσονται συχνότατα στο φυσικό και αγροτικό περιβάλλον, η φύση, μολονότι δεν παραλείπει εδώ κι εκεί να την περιγράφει, εμφανίζεται κάπως αφηρημένη, κι έχεις παράδοξα την αίσθηση πως επικρατεί ο κλειστός χώρος. Τη φύση ο Βιζυηνός την κοιτάζει πιο πολύ με το μάτι του ρομαντικού. Στο αφηγηματικό του έργο, εξάλλου, όπως και στο ποιητικό, καταφέρνει σ' ένα θαυμαστό κράμα να συνδυάζει τη λογιότητα με τα λαϊκά και τα δημοτικά στοιχεία. Σε τελική ανάλυση όμως ό,τι τον ενδιαφέρει είναι ο άνθρωπος, η ψυχολογία του και η μοίρα του —και μάλιστα καθώς το βλέπουμε καθαρότερα στον Μοσκώβ Σελήμ και στο Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου, όχι ο στενά περιορισμένος στα όρια της εθνότητας. Γι' αυτό, παρά τις πετυχημένες κάποτε περιγραφές, η φύση απομένει συνηθέστερα διακοσμητική. Υπάρχει γύρω, μα σπάνια γίνεται πραγματική και ζωντανεύει. Ενώ οι ανθρώπινοι χαρακτήρες του αναλύονται και ψυχογραφούνται με μια διεισδυτικότητα που σε λιγοστές περιπτώσεις ξαναγνώρισε η πεζογραφία μας».

 

(Στεργιόπουλος Κ., 1997, «Γεώργιος Βιζυηνός, Παρουσίαση-Ανθολόγηση», Η Παλαιότερη Πεζογραφία μας, Τόμος ΣΤ,
Αθήνα: Σοκόλης, σελ. 51)

 

Η ανθρωπιστική οπτική του έργου του Βιζυηνού

«Σε κάθε διήγημα του Βιζυηνού υπάρχει και μια κρίση συνείδησης, ένα πρόβλημα ψυχικό, που βρίσκει τη λύση του μαλακά μαλακά, με τη συγγνώμη, με τον έλεον, με την ανθρωπιά. Η μητρική αμαρτία, ο αθέλητος φόνος του αδερφού, η φαινομενική από περίσσευμα ανθρωπιάς, εξωμοσία του Μοσκώβ Σελήμ, η άκακη ψευδολογία, η γεμάτη πόνο και φαντασία, του παππού, είναι θέματα βαρυσήμαντης ψυχολογικής ανάλυσης, που ισόρροπα και αυτοσυνείδητα και με περισσή μαστοριά τ' απλώνει μπροστά μας και τα δικαιώνει ο Βιζυηνός. Στο διήγημα Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου καρτερούμε, στις πρώτες σελίδες, μια κοινότατη αστυνομική περιπέτεια. Και βρισκόμαστε σε μια κρίση ψυχής, όπου η παιδεμένη μητρική καρδιά εξαγιάζεται σ' ολόκληρο το πλάτος και της στοργής της και της φιλέκδικης νεύρωσής της, όπου ο φονιάς μάς γίνεται περισσότερο συμπαθητικός από το θύμα, όπου η μισαλλοδοξία καταλύεται με τη δύναμη της ανθρωπιάς».

 

(Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., 1959, «Γεώργιος Βιζυηνός», Βασική Βιβλιοθήκη, τ. 18,
Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος, σελ. 29)

 

Το έργο του Βιζυηνού ως συναίρεση των ανθρωπίνων αντινομιών

«Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου: το πιο φιλόδοξο, θα 'λεγα από όλα τα διηγήματα του Βιζυηνού. Φιλόδοξο με την έννοια ότι η κύρια προσπάθεια, αλλά και το επίτευγμα, εδώ είναι η ενορχήστρωση των ποικίλων αφηγηματικών και εκφραστικών μέσων σε μια σύνθεση πολλαπλών επιπέδων. Ό,τι στα προηγούμενα διηγήματα είναι ακόμη απλό και γραμμικό, εδώ εμφανίζεται πολύμορφο και πολυδιάστατο. Η πλοκή αποτελεί κυριολεξία: μια ύφανση του αφηγηματικού λόγου, όπου τα επεισόδια συμπλέκονται το ένα με το άλλο, επιβάλλοντας τις αρχικές σημασίες τους ή όσες καινούριες αποκτούν από τα συμφραζόμενά τους. Το διήγημα, πολυπρόσωπο, γίνεται ένα μικρό μυθιστόρημα. Το αίνιγμα μεταβάλλεται σε μυστήριο. Η πορεία προς την αλήθεια είναι συνδρομή πολλών παραγόντων και συνδυασμός συλλογικών προσπαθειών, αναζητήσεων, μαρτυριών. [...]

Και για να συμπεράνουμε: το Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου κατέχει μια σημαντική θέση όχι μόνο μέσα στο έργο του Βιζυηνού, αλλά και μέσα στη νεοελληνική διηγηματογραφία γενικότερα. Ό,τι το καταξιώνει όμως απόλυτα δεν είναι αποκλειστικά η επιδεξιότητα της σύνθεσης ή της πλοκής του. Θα 'λεγα πως εδώ η ισορροπία των αντιθέσεων λειτουργεί με τον τελειότερο τρόπο. Η επιμελημένη τεχνική συνδυάζεται με τολμηρές καταδύσεις στο βυθό της ψυχής. Πίσω από τις περιπέτειες μιας καλοστημένης αστυνομικής ιστορίας αναδύονται τελικά οι άνθρωποι με την τραγικότητά τους, Έλληνες ή Τούρκοι, πιασμένοι στο ίδιο δόκανο της μοίρας. Η μητέρα του θύματος και ο δολοφόνος: η πρώτη δοσμένη στην άγνοιά της (γιατί το δράμα αρχίζει από τη γνώση), ο δεύτερος, αγαθός και αθώος, βυθισμένος στη συσκότιση του νου του (γιατί το δράμα τελειώνει πολλές φορές με την παραφροσύνη). Έτσι μας έρχεται κάτι από τον ταραγμένο, δαιμονικό και αγγελικό ταυτόχρονα κόσμο του Ντοστογιέφσκι: το ρίγος της αβύσσου περισσότερο από οποιοδήποτε έγκλημα και τιμωρία. Ο αναγνώστης θα προσέξει ότι Το αμάρτημα της μητρός μου και το Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου τελειώνουν μ' ένα διάλογο των ίδιων προσώπων. Στο "Αμάρτημα" ο αφηγητής σωπαίνει μπροστά στη γνώση της μητέρας του. Εδώ κρύβει την αλήθεια μπροστά στην άγνοιά της. Έτσι ή αλλιώς, το φράγμα προβάλλει ανυπέρβατο και ο λόγος δεν μπορεί να το ξεπεράσει».

 

(Μουλλάς Π., 1994, «Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ. Μ. Βιζυηνός», Γ. Μ. Βιζυηνός Νεοελληνικά Διηγήματα,
Αθήνα: Εστία: Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, σελ. ρι'-ριδ')

 

3. Το κείμενο

Ποίος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου

Διδακτικές επισημάνσεις

 

Ο Π. Μουλλάς έχει επισημάνει ότι ολόκληρο το διήγημα αποτελείται από τέσσερα μέρη:

1. Σκηνή α': σε ένα ξενοδοχείο στο Βόσπορο.

2. Διηγηματικό ιντερμέδιο: ο αφηγητής ψάχνει στην Πόλη τον φονιά του αδερφού του.

3. Σκηνή β': στο σπίτι της Τουρκάλας στην Πόλη.

4. Διηγηματικός επίλογος: τρία χρόνια αργότερα ο αφηγητής συναντά στο σπίτι του τον φονιά του αδερφού του.

Το ανθολογημένο απόσπασμα είναι τμήμα από την πρώτη σκηνή του έργου. Έχει προηγηθεί η διήγηση της μητέρας σχετικά με τον φόνο του γιου της Χρηστάκη και η επιθυμία της για εκδίκηση και τιμωρία του φονιά. Στο απόσπασμα έχουμε την εμφάνιση της Τουρκάλας και του γιου της Κιαμήλ και τη διήγηση του Μιχαήλου στον αφηγητή σχετικά με τις συνθήκες γνωριμίας της μητέρας τους με τον Τούρκο. Η διδακτική προσέγγιση καλό είναι να συμπεριλάβει —ανάμεσα στα άλλα— σχόλια για την αφηγηματική δεινότητα του Βιζυηνού στην εξέλιξη της μυστηριώδους πλοκής όσο και για την εκπληκτική του ικανότητα να διαγράφει ζωντανούς χαρακτήρες εισδύοντας στο εσωτερικό της ψυχής τους. Μπορεί να ζητηθεί από τους μαθητές/μαθήτριες:

• Να σχολιάσουν τον τίτλο, ο οποίος, όπως συμβαίνει και με άλλα διηγήματα του Βιζυηνού, θέτει ένα αίνιγμα, η λύση του οποίου αποτελεί την πλοκή της ιστορίας και ανατρέπει τις προσδοκίες του αναγνώστη (τεχνική του σασπένς).

• Να σχολιάσουν τον βιωματικό και αυτοβιογραφικό χαρακτήρα της αφήγησης, εστιάζοντας τόσο στην παρουσία της προσωπικής αντωνυμίας του τίτλου και στη χρήση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης όσο και στα οικογενειακά ονόματα, καθώς και τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς και τις συνήθειες της περιοχής της Θράκης.

• Να αποδώσουν τον χαρακτήρα και το ψυχολογικό πορτρέτο της μητέρας, του Μιχαήλου και του αφηγητή, με βάση τις πληροφορίες που δίνει το απόσπασμα.

• Να βρουν και να σχολιάσουν τα σημεία όπου φαίνονται οι δεσμοί αγάπης, ανθρωπιάς, ευγνωμοσύνης και αφοσίωσης ανάμεσα στους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους ήρωες.

• Να εντοπίσουν τη χρήση του διαλόγου ως βασικού αφηγηματικού τρόπου και να σχολιάσουν την αισθητική λειτουργία του.

• Να βρουν τις χρονικές αναλήψεις και να παρατηρήσουν τον τρόπο με τον οποίο αυτές εντάσσονται στο παρόν της αφήγησης (η ιστορία, π.χ., της διάσωσης του Κιαμήλ δεν αποτελεί εμβόλιμη ανάδρομη αφήγηση, αλλά ανα-πτύσσεται μέσα από το διάλογο των προσώπων στο παρόν της αφήγησης).

• Να παρατηρήσουν σε ποια σημεία του αποσπάσματος και με ποιες παρεκβάσεις η αφήγηση σκόπιμα επιβραδύνεται, ώστε να κορυφωθεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

• Να εντοπίσουν τις λεπτές αποχρώσεις χιούμορ μέσα στην αφήγηση του Μιχαήλου.

• Να σχολιάσουν τη γλώσσα του διηγήματος, παρατηρώντας ότι ο συγγραφέας αποδίδει το λόγο κάθε προσώπου με διαφορετική γλώσσα (λόγια για τον αφηγητή, θρακιώτικη ιδιωματική για τη μητέρα και τον Μιχαήλο, με τούρκικες λέξεις και εκφράσεις για τους Τούρκους).

• Να προσπαθήσουν, γνωρίζοντας το τέλος της ιστορίας και τη λύση του αινίγματος του τίτλου, να βρουν μέσα στο απόσπασμα προσημάνσεις της πλοκής.

 

Συμπληρωματικές ερωτήσεις-δραστηριότητες

• Να βρείτε στο απόσπασμα χωρία όπου υπάρχει ειρωνική αναφορά στις ευρωπαϊκές συνήθειες.

• Να εντοπίσετε στο κείμενο αντιλήψεις που σχετίζονται με την ξενιτιά και τη φιλοξενία.

• Ο αφηγητής στην αρχή του αποσπάσματος αντιμετωπίζει μάλλον εχθρικά τον Κιαμήλ. Στη συνέχεια, όμως, τον συμπαθεί. Να βρείτε σημεία που επιβεβαιώνουν την παρατήρηση αυτή και να ερμηνεύσετε την αλλαγή της διάθεσής του.

 

Παράλληλο κείμενο

Το απόσπασμα από το διήγημα του Βιζυηνού Μοσκώβ Σελήμ, το οποίο ανθολογείται αμέσως παρακάτω στο σχολικό βιβλίο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράλληλο κείμενο, προκειμένου να επιβεβαιώσουν οι μαθητές τα βασικά στοιχεία της διηγηματογραφίας του Βιζυηνού που εντόπισαν στο αρχικό κείμενο: ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της αφήγησης, λιτή και με μέτρο απόδοση του ανθρώπινου δράματος, πλάνη σχετικά με την πραγματικότητα. Το παρακάτω κριτικό κείμενο θα βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα του διηγήματος.

«Εδώ υπάρχει, βέβαια, η απίστευτη ιστορία ενός Τούρκου, ο οποίος για να κερδίσει την αγάπη του πατέρα του, που τον περιφρονεί για τη μαλθακότητά του, κατατάσσεται εθελοντής στο σουλτανικό στρατό στη θέση του λιποτάκτη πρωτότοκου αδερφού του. Ακολουθεί μια σειρά από καταπληκτικά επεισόδια, που φέρνουν το Σελήμ ήρωα στα πεδία των μαχών κι αργότερα αιχμάλωτο στα χέρια των Ρώσων. Η σκληρότητα και η αδικία που γνωρίζει όμως στον τόπο του κι από τους ομοφύλους του και, παράλληλα, η ανθρωπιά και η προστασία που βρίσκει κοντά στους Ρώσους αποξενώνουν τελικά το Σελήμ από το δικό τους περιβάλλον και τον κάνουν παθιασμένο ρωσόφιλο, σε σημείο που να δίνει στους άλλους την εντύπωση ατόμου διανοητικά ανισόρροπου. Ο μικρόκοσμος του Σελήμ, κάτω από διαφοροποιημένους εξωτερικούς και εσωτερικούς όρους, θα μπορούσε να είναι ο μικρόκοσμος του καθενός από μας. Υπάρχει σ' αυτό όχι αληθοφανής, αλλά αληθινή ζωή κι ακόμα υπάρχει συμπάθεια για τον αδικημένο και τον καταφρονεμένο. Υπάρχει κάτι παραπάνω, αυτό που συνήθως αποκαλούμε "εμψυχούν ύδωρ'', εδώ δε θα δίσταζα να το ονομάσω ψυχή. Ψυχή που κάνει τούτο το πεζογράφημα, πέρα πια από τόπο και χρόνο, να έχει τη δική του αυτόνομη διάρκεια».

 

(Μητσάκης, Κ., 1982, Πορεία μέσα στο χρόνο, Αθήνα, σελ. 116-117)

 

4. Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αθανασόπουλος Βαγγ. (εισαγωγή), 1992, Γ.Μ. Βιζυηνός. Τα διηγήματα, Αθήνα: Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη.

Μουλλάς Παν., 1994, «Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ.Μ. Βιζυηνός» στο Γ.Μ. Βιζυηνός Νεοελληνικά Διηγήματα, Αθήνα: Εστία: Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη.

Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., 1959, «Γεώργιος Βιζυηνός», Βασική Βιβλιοθήκη, τόμος 18, Αθήνα: Ι. Ζαχαρόπουλος.

Σαχίνης Απ., 31989, Παλαιότεροι Πεζογράφοι, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας».

Στεργιόπουλος Κ., 1997, «Γεώργιος Βιζυηνός. Παρουσίαση-Ανθολόγηση», Η Παλαιότερη Πεζογραφία μας, τόμος ΣΤ, Αθήνα: Σοκόλης.

Χάρης Π., 1968, Έλληνες πεζογράφοι, τόμ. 3 Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας».

Χρυσανθόπουλος Μ., 1994, Γεώργιος Βιζυηνός. Μεταξύ φαντασίας και μνήμης, Αθήνα: Εστία.

 

 

Γεώργιος Βιζυηνός,
βιογραφία και έργα του στις Ψηφίδες
στον Πολιτιστικό Θησαυρό της Ελληνικής Γλώσσας
Βικιπαίδεια

Βιογραφικό ,

---