Στη σύνθεση του ποιήματος διαπλέκονται τρία πρόσωπα: ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής Σίμων Μπολιβάρ, ο ήρωας της ελληνικής επανάστασης Οδυσσέας Ανδρούτσος, και ο αφηγητής, όπως διακηρύσσει ο ποιητής στην εισαγωγική ενότητα του ποιήματος:

Γι' αυτούς θα πω τα λόγια τα ωραία, που μου τα υπαγόρευσε η Έμπνευσις,

Καθώς εφώλιασε μέσα στα βάθια του μυαλού μου όλο συγκίνηση

Για τις μορφές, τις αυστηρές και τις υπέροχες, του Οδυσσέα Ανδρούτσου και του Σίμωνος Μπολιβάρ.

Ο αφηγητής περιγράφει και υμνεί τα κατορθώματα του νοτιοαμερικανού ήρωα, τα οποία συχνά παραλληλίζει άμεσα με τον ηρωισμό διακεκριμένων Ελλήνων (Ανδρούτσος, Παλαιολόγος, Κύριλλος Λούκαρης, Ρήγας Φερραίος), συνδέοντάς τα έμμεσα με τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα του 1821, τη μεγαλοψυχία και το σύγχρονο αντιστασιακό αίτημα για ελευθερία της Ελλάδας από τη γερμανική Κατοχή. Με αυτό τον τρόπο ο οικουμενικός-εθνικοαπελευθερωτικός χαρακτήρας του ποιήματος προσλαμβάνει ελληνικό χρώμα, το οποίο είναι διάχυτο στη μεικτή λατινοαμερικάνικη και ελληνική - βαλκανική τοπιογραφία της ποιητικής σύνθεσης. Στο απόσπασμα είναι εμφανής αυτή η γεωγραφική μετακίνηση από τόπους της Νότιας Αμερικής σε ελληνικές πόλεις: «Από τις επιβλητικές ερημιές της Παταγονίας μέχρι... τα εικονίσματα της Καστοριάς». Έτσι στο ποίημα συστεγάζονται δυο διαφορετικές πραγματικότητες, η νοτιοαμερικάνικη και η ελληνική, μέσα στην ίδια εικόνα του Μπολιβάρ, που είναι ωραίος σαν Έλληνας. Να τονιστεί ο οικουμενικός και συγχρόνως ελληνικός χαρακτήρας του ποιήματος, συνδέοντας αυτή την οπτική του Εγγονόπουλου τόσο με τις ευρύτερες επιδιώξεις του υπερρεαλιστικού κινήματος όσο και με τη σκηνοθετική - ζωγραφική ματιά του δημιουργού. Ο συσχετισμός αυτός μπορεί να προκαλέσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν συσχετιστεί με το εικαστικό υλικό, το οποίο συνοδεύει την αυτόνομη έκδοση του Μπολιβάρ, Ίκαρος 19834, που περιέχει 9 έγχρωμους πίνακες του Εγγονόπουλου.

Η μελέτη του αποσπάσματος μπορεί να συνοδευτεί με παράλληλα κείμενα, τα οποία αναδεικνύουν τους δεσμούς του υπερρεαλιστικού αυτού κειμένου με την ελληνική παράδοση. Π.χ. η υπερφυσική παρουσίαση του Μπολιβάρ μπορεί να συγκριθεί με ανάλογα χωρία από το ακριτικό έπος:

Ευθύς εκαβαλίκευσαν, 'ς τον κάμπον κατεβαίνουν

ως δράκοντες εσύριζαν και ως λέοντες εβρυχούντα

και ως αετοί επέτουντα και εσμίξασιν οι δύο.

Και τότε να ιδής πόλεμον καλών παλληκαρίων

και από της μάχης της πολλής κρούσιν διασυντόμως

και από τον κτύπον τον πολύν και από το δος και λάβε,

οι κάμποι φόβον είχασιν και τα βουνά αηδονούσαν,

τα δένδρη εξεριζώνοντα και ο ήλιος εσκοτίσθη·

το αίμαν εκατέρρεεν εις τα σκαλόλουρά των

και ο ίδρος τους εξέβαινεν απάνω απ' τα λουρίκια.

[Περιγραφή της αναμέτρησης Αμιρά-Κωνσταντίνου, Βασίλειος Διγενής Ακρίτης (κατά το χειρόγραφο του Εσκοριάλ) και το Άσμα του Αρμούρη, κριτική έκδοση, εισαγωγή, σημειώσεις, γλωσσάριο Στυλιανός Αλεξίου, Ερμής 1985, σ. 4].

Η αναφορά στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο μπορεί να συνδεθεί με τον «Θρήνο της Κωνσταντινουπόλεως» που παραθέτει ο Εγγονόπουλος στις Σημειώσεις του:

Ω Κωνσταντίνε βασιλεύ,

Δραγάζη το πινόμι,

Ειπέ μου, πού ευρίσκεσαι;

Εχάθης ή εκρύβης;

Επίσης με βάση τον στίχο «Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί» θα μπορούσε να γίνει μια ενδιαφέρουσα παραλληλία με τους παρακάτω στίχους από τον Θούριο του Ρήγα, που αναδεικνύουν τον οικουμενικό χαρακτήρα του αγώνα για την ελευθερία:

Βούλγαροι, Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί

αράπηδες και άσπροι, με μια κοινή ορμή,

για την Ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί...

Έχει ενδιαφέρον επίσης να σχολιαστεί η ιδιόμορφη στίξη του ποιήματος ως στοιχείο του υπερρεαλισμού.

Νίκος Εγγονόπουλος, βιογραφία και έργα
αυτοπροσωπογραφία, σινική μελάνι σε χαρτί, πηγή: eikastikon.gr
στο βιβλίο «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας»
επίσημος ιστοχώρος 
Εποχές και Συγγραφείς. Ο μυστικός ποιητής Νίκος Εγγονόπουλος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
διαβάστε όλο το ποίημα στο paleta art
αναγνώσεις ποιμάτων στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού
«Μπολιβάρ. Μέρος Β΄» (ανάγνωση) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
μελοποιημένα ποιήματα στο stixoi.info

Από το 8:50 Έργα ζωγραφικής
στον επίσημο ιστοχώρο ,
στην Εθνική Πινακοθήκη ,
στο ΝΙΚΙΑΣ ,
στο artnet ,
στο paleta art
O Σουρεαλισμός και ο ελληνικός Σουρεαλισμός του Νίκου Εγγονόπουλου στο art magazine

Εκτύπωση ή αποθήκευση

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.