ΣΕΛ. 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Η ενότητα έχει στο εξώφυλλό της εικόνα από αφίσα για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας των Δασών. Αποτελεί αφόρμηση για την επεξεργασία του πρώτου κειμένου, που έχει θέμα το δάσος.
Η ενότητα χωρίζεται στις εξής υποενότητες:
• Ο φίλος μας το δάσος
• Η φίλη μας η θάλασσα
• Ο φίλος μας ο άνεμος
Ο στόχος στη συγκεκριμένη ενότητα είναι η συνειδητοποίηση από τους μαθητές της ιδιαιτερότητας της δομής κειμένων αναφορικού λόγου, στα οποία ανήκουν κυρίως, σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα, τα αφηγηματικά κείμενα και τα διάφορα είδη περιγραφικών κειμένων. Συγκεκριμένα, η ενότητα εστιάζει στην αφήγηση και περιγραφή γεγονότων.
Στόχος είναι, επίσης, η επιλογή και η χρήση των κατάλληλων γλωσσικών μέσων για την παραγωγή των συγκεκριμένων κειμένων σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο κάθε φορά, έτσι ώστε ο μαθητής να εμπεδώσει το κύριο γραμματικό φαινόμενο της ενότητας, δηλαδή τον χρόνο του ρήματος (αλλά και τις χρονικές σχέσεις γενικότερα).
Όσον αφορά τα κείμενα, δίνονται:
• λογοτεχνική αφήγηση και περιγραφή
• δημοσιογραφική αφήγηση και περιγραφή
• περιγραφή μέσα από πληροφοριακό κείμενο
Σχετικά με τους γραμματικούς στόχους, ο μαθητής συνειδητοποιεί, δουλεύοντας μέσα σε κείμενο και όχι με αποσπασματικές φράσεις, τη χρήση των χρόνων (παρόντος, παρελθόντος, μέλλοντος), τις διαφορές που επιφέρει στη λειτουργία του αφηγηματικού κειμένου η χρήση χρόνων παρελθόντος εναλλακτικά με εκείνους του παρόντος και τις διαφορές στη χρήση των χρόνων σε περιγραφικά κείμενα. Παράλληλα, διαπιστώνει και τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται γενικότερα οι χρονικές σχέσεις μέσα από τη χρήση χρονικών συνδέσμων, επιρρημάτων και ουσιαστικών. Προφανώς η διδασκαλία των χρόνων του ρήματος έχει εισαχθεί σε προηγούμενες τάξεις.
Όταν για την επίτευξη κάποιου στόχου δίνονται περισσότερες από μία ασκήσεις, υπάρχει διαβάθμιση δυσκολίας. Η άσκηση 2 στο κείμενο με τους Ανεμόμυλους είναι λιγότερο απαιτητική από την άσκηση 1, που έχει παρόμοιο στόχο.
Και στο Βιβλίο του Μαθητή και στο Τετράδιο Εργασιών προτείνονται διαθεματικές δραστηριότητες, οι οποίες συνδέονται με διάφορα αντικείμενα του Α.Π., όπως με τη Γεωγραφία, την Ιστορία, τη Φυσική, τα Μαθηματικά, την Αισθητική Αγωγή.
Στο Τετράδιο Εργασιών ήρωες είναι οι οικολόγοι μαθητές Γιώργος και Γεωργία, που εμπλέκονται σε διάφορες δραστηριότητες σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, οι οποίες συγχρόνως χρησιμεύουν για ασκήσεις εμπέδωσης της διδασκαλίας της δομής των κειμένων της ενότητας, για ασκήσεις στα γραμματικά φαινόμενα (δήλωση του χρόνου) και για λεξιλογικές ασκήσεις.
Παραπομπή στο Ανθολόγιο και συμπληρωματική βιβλιογραφία για το θέμα της ενότητας δίνονται στο Βιβλίο του Μαθητή.
O φίλος μας το δάσος
O χρόνος κυλούσε παράξενα στο δάσος. Θρόιζε μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή έπεφτε αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού. Έσταζε από τα κλαδιά μαζί με τις σταγόνες της φθινοπωρινής βροχής ή χόρευε σαν διαμαντόσκονη στις αχτίδες του καλοκαιριάτικου ήλιου. Κυλούσε μαζί με τη ζωή και γινόταν ένα μ' αυτή.
Υπήρχαν πλάσματα στο δάσος σαν τα Εφήμερα, τα μικρά έντομα που φτερούγιζαν πάνω από τα ρυάκια τον Μάη και που ζούσαν μονάχα μια μέρα. Ήταν περίεργο όταν σκεφτόσουν πως μόλις και προλάβαιναν να δουν μια δεύτερη ανατολή, αν το προλάβαιναν κι αυτό. Υπήρχαν άλλα ζωάκια που ζούσαν πολλά ή λίγα καλοκαίρια και χειμώνες. Και τέλος, υπήρχαν οι πράσινοι γίγαντες, τα δέντρα, που κανένας δεν ήξερε πόσο ζούσαν. Τα ίδια το ήξεραν, αλλά τα δέντρα ένιωθαν τόσο διαφορετικά τον χρόνο!
Τα μικρά Εφήμερα όμως ζούσαν με τον τρόπο τους σε μία μέρα όσο ζούσαν τα δέντρα σε εκατοντάδες χρόνια. Μόνο ο ήλιος μετρούσε τη ζωή με αυγές και δειλινά. Τα πλάσματα του δάσους ήξεραν μόνο ότι ζούσαν μια ολόκληρη ζωή, και το τι μετρούσε ο ήλιος δεν είχε καμιά σημασία. Έτσι κι αλλιώς, ο ήλιος έλαμπε για όλα.
Το πόσο καιρό έμεινε ο Πορκιουπίνος, ο σκαντζόχοιρος, με τον Τιμ, τον σκίουρο, είναι ένα ερώτημα που μπορεί να ενδιέφερε μόνο τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι δεν ανήκαν στον κόσμο του δάσους. Τα πλάσματα που ζούσαν εκεί δεν ήξεραν τα ρολόγια, αλλά, κι αν ακόμη τα ήξεραν, είναι σίγουρο ότι δεν θα ενδιαφέρονταν γι' αυτά.
Υπήρχε η ώρα του φαγητού και η ώρα του ύπνου. Υπήρχε η ώρα που έκανε κρύο, ζέστη, που είχε βροχή ή αέρα. Και κάποτε έφτανε η ώρα που το κάθε πλάσμα χανόταν και οι γείτονές του δεν το ξανάβλεπαν ποτέ. Όλα αυτά ήταν φυσικά. Αλλά ο χρόνος που ξέρουν τα ρολόγια ήταν κάτι αφύσικο για το δάσος.
Γιώργος Μπόντης, Λαμπερά αγκάθια, εκδ. Πατάκη, Aθήνα, 2004
Σκαντζόχοιρος (φωτογραφία) [πηγή: wikimedia commons]
1. Ποια πλάσματα του δάσους συναντάμε μέσα στο κείμενο; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζει τα πλάσματα του δάσους ο συγγραφέας ανάλογα με το πόσο ζουν; Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα:
Συνομιλία ενός δέντρου με μια παρέα παιδιών για τη χρησιμότητα του δάσους [πηγή: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη
Ο χρόνος
Όταν θέλουμε να δείξουμε στη γλώσσα μας πότε γίνεται κάτι, χρησιμοποιούμε πολλούς τρόπους.
τους χρόνους των ρημάτων:
| ΠΑΡΕΛΘΟΝ | ΠΑΡΟΝ | ΜΕΛΛΟΝ |
| Παρατατικός | Ενεστώτας | Εξακολουθητικός μέλλοντας |
| έγραφα | γράφω | θα γράφω |
| Αόριστος | Παρακείμενος | Συνοπτικός μέλλοντας |
| έγραψα | έχω γράψει | θα γράψω |
| Υπερσυντέλικος | Συντελεσμένος μέλλοντας | |
| είχα γράψει | θα έχω γράψει |
επιρρήματα: κτλ.
νωρίς, αργά, τώρα, ύστερα κτλ.
φράσεις με προθέσεις:
σε λίγο, από καιρό, κατά το απόγευμα κτλ.
χρονικές προτάσεις:
μόλις φτάσω..., πριν φύγω..., αφού έρθω... κτλ.
Γραμματική, σελ. 132-141, το ρήμα, οι χρονικές βαθμίδες
Για τους τρόπους με του οποίους δείχνουμε τον χρόνο μπορείς να διαβάσεις ή να δεις το βίντεο εδώ
2. Βρείτε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις του κειμένου που φανερώνουν χρόνο και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα:
| Eπιρρήματα | Φράσεις με προθέσεις | Xρονικές προτάσεις |
3. Κλείστε τα μάτια και φανταστείτε ότι είστε μέσα σ' ένα δάσος. Ποια φυτά και ποια ζώα υπάρχουν μέσα σ' αυτό; Διαλέξτε τους «ήρωές» σας, όπως ο Πορκιουπίνος και ο Τιμ στο κείμενο που διαβάσατε. Σκεφτείτε μια ιστορία. Για παράδειγμα, μια πυρκαγιά ξεσπάει και απειλεί το δάσος ή μια όξινη βροχή αρχίζει να πέφτει ή κάποιοι παράνομοι ξυλοκόποι κόβουν δέντρα. Τι θα κάνουν οι ήρωες της ιστορίας και τα άλλα πλάσματα του δάσους; O παρακάτω πίνακας θα σας βοηθήσει:
 |
Πού γίνονται τα γεγονότα; |
|
|
Πότε; (Στις φανταστικές ιστορίες και στα παραμύθια ξεκινάμε συνήθως με τη φράση «Μια φορά κι έναν καιρό...».) |
|
|
Ποιοι είναι οι ήρωες; (Μπορεί να είναι άνθρωποι, φυτά, ζώα κτλ.) |
|
|
Ποιο πρόβλημα αντιμετώπισαν; |
|
|
Ποια λύση έδωσαν; |
Χρησιμοποιήστε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις που βρήκατε και που φανερώνουν χρόνο.
Αναγνωρίζω τα είδη των κειμένων [Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού]
Επαναληπτικοί πίνακες της ενότητας για να διορθώσω το γραπτό μου [Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού]
Δομή αφήγησης [πηγή: mikro-kosmos]
4. Στο κείμενο τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στον παρατατικό. Μπορούμε να κάνουμε την αφήγηση πιο ζωντανή βάζοντας τα ρήματα στον ενεστώτα, σαν να συμβαίνουν τα γεγονότα την ίδια στιγμή που μιλάει γι' αυτά ο αφηγητής. Συνεχίστε:
Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο.
Ο χρόνος κυλάει παράξενα
Η φίλη μας η θάλασσα
άρθρο εφημερίδας:
Μεγάλη οικολογική καταστροφή στις ακτές της βόρειας Ισπανίας προκάλεσε η διαρροή πετρελαίου από το δεξαµενόπλοιο «Πρεστίζ», η οποία και συνεχίζεται.
Για μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές καταστροφές της πρόσφατης ιστορίας κάνουν λόγο οι επιστήμονες, καθώς η διαρροή πετρελαίου συνεχίζεται. Ειδικοί επιστήμονες και τεχνικοί που πραγματοποιούν εναέριες περιπολίες είδαν μια νέα πετρελαιοκηλίδα μήκους τριών χιλιομέτρων και πλάτους ενός, ενώ διάσπαρτες κηλίδες ρυπαίνουν από την περασμένη Τετάρτη τις ισπανικές ακτές. Κοντά στο δεξαμενόπλοιο υπάρχει ακόμα μια πετρελαιοκηλίδα μήκους πέντε χιλιομέτρων. Ισπανοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι από τους 4.000 τόνους αργού πετρελαίου έχουν μολυνθεί 35 χιλιόμετρα ακτών, αλλά ενώσεις αλιέων κάνουν λόγο για 200 χιλιόμετρα.
Γίνονται μεγάλες προσπάθειες για να μη συνεχιστεί η καταστροφή, καθώς το πλοίο μεταφέρει πάνω από 70.000 τόνους πετρελαίου. Ο καπετάνιος του «Πρεστίζ» κρατείται στην Ισπανία κατηγορούμενος για καταστροφή του περιβάλλοντος.
Το δεξαμενόπλοιο είναι 26 ετών και έχει μονό τοίχωμα. Σύμφωνα με κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπεται σταδιακή κατάργηση των πλοίων αυτών.
εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 19/11/02 (διασκευή)
άρθρο στο διαδίκτυο:
Πυρετώδεις προσπάθειες για να περιοριστεί η τεράστια καταστροφή του περιβάλλοντος στην Ισπανία µετά τη βύθιση του δεξαµενόπλοιου «Πρεστίζ» στα ανοικτά των βορειοδυτικών ακτών της βρίσκονται σε εξέλιξη από την Τετάρτη µε την τοποθέτηση πλωτών φραγµάτων, προκειµένου να προστατευτούν από τις πετρελαιοκηλίδες οι ακτές της Γαλικίας, όπου χιλιάδες θαλασσοπούλια αργοπεθαίνουν βουτηγµένα στο πετρέλαιο.
Το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε το απόγευμα της Τρίτης 12 Νοεμβρίου στα ανοικτά των βορειοδυτικών ακτών της Ισπανίας, αφού το πρωί της ίδιας μέρας έσπασε στα δύο σε απόσταση 250 χιλιομέτρων από τις ακτές της Γαλικίας.
Η κινητοποίηση της ισπανικής και της πορτογαλικής κυβέρνησης για τον περιορισμό της ρύπανσης και τον καθαρισμό των ακτών είναι πολύ μεγάλη, ωστόσο εκφράζονται φόβοι ότι οι προσπάθειες δεν θα πετύχουν, καθώς το «Πρεστίζ» μετέφερε συνολικά 77.000 τόνους αργού πετρελαίου και τουλάχιστον 10.000 τόνοι έχουν ήδη χυθεί στη θάλασσα.
Οικολογικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι η καταστροφή θα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή στις ακτές της Αλάσκας τον Μάιο του 1989, όπου είχαν μολυνθεί 700 χιλιόμετρα ακτών.
flash.gr (διασκευή)
Το δεξαμενόπλοιο Prestige βυθίστηκε στα ανοικτά των βορειοδυτικών ακτών της Ισπανίας
1. Διαβάστε προσεκτικά τα δύο άρθρα και απαντήστε:
|
|
Τι συνέβη; |
|
|
Πού; |
|
|
Πότε; |
|
|
Ποια είναι τα αποτελέσματα, οι συνέπειες; |
|
|
Ποιος φταίει (ή τι φταίει) γι' αυτό που έγινε; |
|
|
Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζεται το πρόβλημα; |
Αναγνωρίζω τα είδη των κειμένων [Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού]
Επαναληπτικοί πίνακες της ενότητας για να διορθώσω το γραπτό μου [Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού]
Δομή αφήγησης [πηγή: mikro-kosmos]
Βρείτε σε έναν χάρτη της Ευρώπης την περιοχή όπου βυθίστηκε το «Πρεστίζ». Τι θα γινόταν αν φυσούσαν νότιοι ή νοτιοδυτικοί άνεμοι; Ποιες χώρες θα είχαν τότε πρόβλημα;
Χάρτης google
2. Γράψτε σε 10 σειρές τις βασικές πληροφορίες που μας δίνουν τα δύο κείμενα χρησιμοποιώντας χρόνους του παρελθόντος:
Το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ», που μετέφερε
έσπασε στα δύο και....
Ενημερωτικό υλικό για υγροβιότοπους της Κρήτης [πηγή: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη]
2. Στα παραπάνω κείμενα συναντάμε τις φράσεις οικολογικές καταστροφές και οικολογικές οργανώσεις. Το επίθετο οικολογικός σχηματίζεται από το ουσιαστικό οικολογία, που περιέχει την αρχαία ελληνική λέξη «οίκος», που σήμαινε «σπίτι», και το β' συνθετικό -λογία (από το «λόγος»). Οικολογία λοιπόν είναι η επιστήμη που ασχολείται με το «σπίτι» μας, το φυσικό περιβάλλον.
• Αντιστοιχίστε σωστά τις σύνθετες λέξεις με τα συνθετικά τους. Για να κάνεις την αντιστοίχιση πάτα εδώ
• Προσπαθήστε να δώσετε στο τετράδιό σας έναν δικό σας ορισμό για την καθεμία. Με τη βοήθεια του λεξικού σας δείτε τι καταφέρατε. Διορθώστε και γράψτε το σωστό όπου κάνατε λάθος.
| Συνθετικά | Σύνθετη λέξη | |||
| 1 | οίκος + γένος | α | οικόσημο | 1- |
| 2 | οίκος + δομή | β | οικοτεχνία | 2- |
| 3 | οίκος + πεδίο | γ | οικοτροφείο | 3- |
| 4 | οίκος + σήμα | δ | οικογένεια | 4- |
| 5 | οίκος + τέχνη | ε | οικοσύστημα | 5- |
| 6 | οίκος + σύστημα | ζ | οικόπεδο | 6- |
| 7 | οίκος + τρέφω | η | οικοδέσποινα | 7- |
| 8 | οίκος + δέσποινα | θ | οικοδόμος | 8- |
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
Αντίστροφο Λεξικό της Νέας Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]
4. Η Παιδική HELMEPA είναι μια οργάνωση για την προστασία των θαλασσών και των ακτών της Ελλάδας, λειτουργεί με την εθελοντική συμμετοχή παιδιών-μαθητών σχολείων και έχει «ήρωα» τον Γλάρο.
Ο Γλάρος δίνει το κεντρικό σύνθημα. Κι εσείς, σαν γνήσια γλαροπούλια, χωριστείτε σε ομάδες και δημιουργήστε συνθήματα για την προστασία της θάλασσας, των ακτών, των λιμνών και των ποταμών. Προσοχή στην ορθογραφία:
| ΜΗ ΡΥΠΑΙΝΕΤ... ... |
| ΔΕΝ ΕΠΙTΡΕΠΕΤ... ΝΑ ... |
| ΜΗ ΡΥΠΑΙΝΕΤ... ... |
| ΔΕΝ ΕΠΙTΡΕΠΕΤ... ΝΑ ... |
O φίλος μας ο άνεμος
Παλαιότερα, όποιος πλησίαζε με πλοίο στις Κυκλάδες τα πρώτα κτίσματα που αντίκριζε ήταν τα εκκλησάκια και οι ανεμόμυλοι με τις φτερωτές τους, που ξεπρόβαλλαν κάτασπροι πάνω στα υψώματα. Οι νησιώτες αισθάνονταν ευλάβεια για τις εκκλησιές τους, όμως τα πιο αγαπητά τους κτίσματα ήταν οι ανεμόμυλοι.
Βγαίνοντας κάθε πρωί από τα σπίτια τους, έριχναν αυθόρμητα την πρώτη ματιά στη θάλασσα και τη δεύτερη στους ανεμόμυλους: «Αλέθουν οι μύλοι; Όλα καλά» σκέφτονταν.
Άνδρες και γυναίκες περνούσαν πολλές ώρες εκεί, ώσπου να ετοιμαστεί το αλεύρι τους. Έτσι, έγινε ο ανεμόμυλος ένα κοινωνικό κέντρο, όπου συζητούσαν τα προβλήματα και τα νέα του χωριού, αντάλλασσαν αστεία και πειράγματα, έκαναν ακόμα και προξενιά. Στη σκιά του ανεμόμυλου μαζεύονταν οι κοπέλες το απόγευμα με τα εργόχειρά τους και οι νέοι τα βράδια οργάνωναν γλέντια.
Συγκρίνοντας τον ανεμόμυλο με το καράβι, οι νησιώτες έδιναν την πρώτη θέση στον ανεμόμυλο, επειδή το καράβι δεν ταξίδευε με τις φουρτούνες και, μόλις συναντούσε κακοκαιρία, κατέφευγε σε λιμάνι. Αντίθετα, ο ανεμόμυλος, χτισμένος σε ανεμόδαρτη τοποθεσία, αντιμετώπιζε ανέμους και καταιγίδες.
Συγκρίνοντας επίσης τον μυλωνά με τον καπετάνιο, θαύμαζαν περισσότερο τον πρώτο: ο καπετάνιος οδηγούσε το σκάφος του πρίμα με τον αέρα, ο μυλωνάς όμως ανέμιζε πάντα κόντρα τα πανιά της φτερωτής. Οδηγώντας το πλοίο του σε λιμάνι, ο καπετάνιος ησύχαζε, γιατί δεν κινδύνευε πια. Ο μυλωνάς δεν ξέγνοιαζε ποτέ, ούτε μέρα ούτε νύχτα, είτε δούλευε ο ανεμόμυλος είτε όχι, γιατί οποιαδήποτε στιγμή μπορούσε να πάθει ζημιά από κακοκαιρία.
Ο καπετάνιος είχε το πλήρωμά του βοηθό και συμπαραστάτη σε κάθε δύσκολη περίπτωση, ενώ ο μυλωνάς κατάμονος πάλευε με τα ξεσπάσματα του καιρού.
Στις Κυκλάδες λειτούργησαν περισσότεροι από εξακόσιοι ανεμόμυλοι. Πρόκειται για αριθμό μοναδικό στον κόσμο. Ο ανεμόμυλος προσαρμόστηκε στις πατροπαράδοτες κατασκευαστικές συνήθειες του κάθε νησιού. Ο κυκλαδίτικος είχε πάντοτε έναν πέτρινο πύργο με στέγη από ξύλινο σκελετό και επένδυση από χόρτο και η κατασκευή του ήταν δύσκολη και πολυδάπανη, όσο και ενός μεγάλου ιστιοφόρου.
Aνεμόμυλοι, Εκπαιδευτικά προγράμματα Υπουργείου Πολιτισμού
1. Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο και παρατηρήσετε την εικόνα, περιγράψτε έναν κυκλαδίτικο ανεμόμυλο. Μπορείτε να βρείτε και άλλες πληροφορίες σε εγκυκλοπαίδειες. Πρέπει να αναφέρετε:
|
|
Πώς είναι (ποια εντύπωση δημιουργεί όπως τον αντικρίζουμε, ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά της κατασκευής του, από τι υλικά είναι φτιαγμένος). |
|
|
Σε τι χρησίμευε (και αν χρησιμοποιείται και σήμερα) |
|
|
Πώς τον έβλεπαν οι κάτοικοι, πόσο σημαντικός ήταν για τη ζωή τους. |
|
|
Ποια συναισθήματα και σκέψεις μάς προκαλεί ο ανεμόμυλος. |
Ενότητα 2, Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα [Γλώσσα Στ΄ Δημοτικού]
Αναγνωρίζω τα είδη των κειμένων [Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού]
Δομή περιγραφής κτίσματος [πηγή: mikro-kosmos]
Πρόγραμμα: «Νοφαλιάς: Ταξίδι στη φύση και την παράδοση» [πηγή: Ψηφιακή Βιβλιοθήκη]
Πόλεις των συνόρων μας: Λέρος (βίντεο, 28:05min) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]
2. Πώς μπορεί η ενέργεια του ανέμου, η
αιολική ενέργεια (από τον Αίολο, τον αρχαίο θεό του ανέμου), να χρησιμοποιηθεί σήμερα για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος; Ανακαλύψτε στο παρακάτω σχήμα έναν σύγχρονο ανεμόμυλο και συγκρίνετέ τον με τον παραδοσιακό κυκλαδίτικο:
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Άνεμος. [πηγή: Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας]
Αιολική ενέργεια [πηγή: Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας
Αιολική ενέργεια και χάρτες αιολικού δυναμικού [πηγή: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής]
3. Υπογραμμίστε τις λέξεις και τις προτάσεις που φανερώνουν χρόνο και γράψτε τες στο τετράδιό σας βάζοντας σε ξεχωριστές κατηγορίες τα επιρρήματα και τις χρονικές προτάσεις.
4. Φανταστείτε ότι ζείτε εκατό χρόνια πριν από την εποχή μας και μιλάτε για τους ανεμόμυλους. Ποιες αλλαγές θα κάνατε στο κείμενο; Ποιος είναι ο βασικός χρόνος του ρήματος που χρησιμοποιούμε όταν περιγράφουμε κάτι που έγινε στο παρελθόν; Ξαναγράψτε τις τρεις πρώτες παραγράφους συνεχίζοντας στο τετράδιό σας:
Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο
Όποιος πλησιάζει με πλοίο στις Κυκλάδες τα πρώτα κτίσματα που αντικρίζει είναι τα εκκλησάκια και οι ανεμόμυλοι με τις φτερωτές τους, που
Συμπληρώστε για κάθε ρήμα που χρησιμοποιήσατε τον ακόλουθο πίνακα:
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γραμμές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| ΠΑΡΕΛΘΟΝ | ΠΑΡΟΝ | ΜΕΛΛΟΝ |
| Παρατατικός | Ενεστώτας | Εξακολουθητικός μέλλοντας |
| πλησίαζε | πλησιάζει | θα πλησιάζει |
| Aόριστος | Παρακείμενος | Συνοπτικός μέλλοντας |
| πλησίασε | έχει πλησιάσει | θα πλησιάσει |
| Yπερσυντέλικος | Συντελεσμένος μέλλοντας | |
| είχε πλησιάσει | θα έχει πλησιάσει | |
Πίνακες κλιτικών παραδειγμάτων [Ορθογραφικό-ερμηνευτικό λεξικό (Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ Δημοτικού)]
5. Με τους μύλους συνδέθηκαν πολλές λαϊκές παραδόσεις και παροιμίες. Οι παροιμίες που ακολουθούν έχουν
μεταφορική σημασία. Διαβάστε τες και γράψτε τι νομίζετε πως θέλει να πει η καθεμία:
Γράψε τις απαντήσεις σου στα παρακάτω γκρι πλαίσια
Πολλή βουή στον μύλο μας, μα τ' αλευράκι λίγο.
[σημασία]
Αν πας στον μύλο θα αλευρωθείς, κι αν πας στον καρβουνιάρη θα μουτζουρωθείς.
[σημασία]
Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
[σημασία]
Είναι ο καημός του μυλωνά να βάλει ρούχο μαύρο.
[σημασία]
Όλοι έχουν την έγνοια τους κι ο μυλωνάς τ' αυλάκι.
[σημασία]
Είναι σαν το σπυρί σιτάρι ανάμεσα στις μυλόπετρες.
[σημασία]
Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ' αλεύρι.
[σημασία]
Τι το θες το προζύμι, αφού δεν ξέρεις να ζυμώσεις;
[σημασία]
Μαθαίνω περισσότερα για το περιβάλλον
Αποστολή διάσωσης Πλανήτης Γη, Μια έκδοση της ατζέντας 21 για τα παιδιά, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1995.
Ασλανίδης Άρης – Ζαφειρακίδης Γιώργος, Το οικολογικό αλφαβητάρι, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2003.
Βαρελλά Αγγελική, Φιλενάδα, φουντουκιά μου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002.
Βενιζέλου Λιλή, Η θαλάσσια χελώνα, εκδ. Άγκυρα, Αθήνα, 1996.
Γρηγοριάδου-Σουρέλη Γαλάτεια, Εμένα με νοιάζει, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002.
Εταιρεία για την προστασία και τη διαχείριση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος, Καφέ αρκούδα, «Αρκτούρος», εκδ. Ερευνητές, Αθήνα, 2000.
Καραγκούνη Αντιγόνη, Εγώ η φώκια μοναχός, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα, 1996.
Κίπλινγκ Ράντγιαρντ, Το βιβλίο της ζούγκλας, μετάφρ. Μ. Καρακώστα, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1999.
Κρεμέζη-Μαργαριτούλη Άννα, Καρέττα, εκδ. Ερευνητές, Αθήνα, 2000.
Κυρίτση-Τζιώτη Ιωάννα, Η φώκια που τραγουδούσε, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2001.Μικρή Εγκυκλοπαίδεια, εκδ.
Άμμος, Αθήνα, 1996.
Μπάριτς Μάγια, Το τραγούδι του ποταμού, μετάφρ. Μ. Μαρτζούκου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2001.
Μπάτερφιλντ Μόιρα, Αγαπώ τη φύση, μετάφρ. Β. Παπαθανασοπούλου, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 1996.
Ποταμιάνος Θέμος, Μυστικά της θάλασσας, εκδ. Εστία, Αθήνα, 1987.
Σακελλαρίου Χάρης, Μύθοι και περίεργα από τον κόσμο των φυτών, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2000.
Συγγραφική ομάδα εκπαιδευτηρίων «Ελληνογερμανική Αγωγή», Προστατεύω το περιβάλλον – Ερευνώ και ανακαλύπτω, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999.
Σφήκας Γιώργος, Βιότοποι της Ελλάδας, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2000.
Σφήκας Γιώργος, Η φύση μας χτες και σήμερα, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1997.
Ψαραύτη Λίτσα, Ανάσες και ψίθυροι του δάσους, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002.
Ανθολόγιο:
Γ. Μπόντης, Ο ασημένιος δρόμος, σελ. 30
Ε. Χωρεάνθη, Η Ασπρούδα, σελ. 34
Η. Βενέζης, Η Χιονάτη της Πάρνηθας, σελ. 37
Διορθώνω το γραπτό μου
Κάθε φορά που γράφω ένα κείμενο το ξαναδιαβάζω. Προσέχω όλα τα παρακάτω και διορθώνω όσα χρειάζεται. (Μπορεί να χρειαστεί να ξαναγράψω κάποια μέρη του κειμένου μου.)
Ποιος ήταν ο σκοπός μου; Τον πέτυχα; (Συμβουλευτείτε τα σημεία που προτείνονται για ανάπτυξη στην εκφώνηση της εργασίας παραγωγής γραπτού λόγου.)
Τι μου άρεσε περισσότερο απ' όσα έγραψα;
Τι θα μπορούσα να έχω γράψει καλύτερα; Πώς μπορώ να το γράψω τώρα;
Τι θα μπορούσα να γράψω ακόμα;
Θα καταλάβουν το κείμενο οι συμμαθητές μου;
Ποια σημεία θα τους αρέσουν περισσότερο και ποια λιγότερο;
Οργάνωσα το γραπτό μου σε παραγράφους;
Πώς είναι η ορθογραφία; Χρησιμοποίησα το λεξικό μου;
Χρησιμοποίησα σωστά τις τελείες και τα κόμματα;
Χρησιμοποίησα πολλές διαφορετικές λέξεις ή χρησιμοποίησα πολλές φορές τις ίδιες λέξεις;
Πώς είναι η εμφάνιση του γραπτού μου; Μπορεί να το διαβάσει κανείς εύκολα;
