Η ΑΝΑΠΤYΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

5. ΟI ΤYΧΕΣ ΤΗΣ ΚYΠΡΟY



Η ενότητα δεν διδάσκεται

χρονολόγιο
776| 721| 632| 594| 550| 527| 525| 510| 509| 508| 499| 495| 494| 492| 490| 481| 480| 479| 478| 476| 467| 461| 454| 449| 446| 432| 431| 430| 429| 428| 425| 422| 421| 415| 413| 407| 406| 405| 404| 403| 401| 394| 385| 382| 379| 378| 371| 365| 362| 359| 338| 337| 336| 334| 333| 332| 331| 326| 324| 323|


Yπό ξένη κυριαρχία

1 Η ιστορία της Κύπρου (Ίδρυμα Ν & Ν. Γουλανδρή, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης)

Η Κύπρος στα κλασικά χρόνια
Χάρτης της Κύπρου
Ευαγόρας νόμισμα του Ευαγόρα

εικ. Απομακρυσμένη από το σώμα της υπόλοιπης Ελλάδας και τριγυρισμένη από ισχυρούς εχθρούς, η Κύπρος ήταν μοιραίο να αποτελεί τον στόχο των διαφόρων αυτών λαών και να υφίσταται τις επιθέσεις τους. Αν και ήταν χωρισμένη σε εννέα βασίλεια, κατόρθωσε να αντιμετωπίζει ενωμένη τους εξωτερικούς κινδύνους. Πολλές φορές πάλι με διπλωματικές συνεννοήσεις απέφευγε τις βίαιες καταλήψεις, αφού προηγουμένως δεχόταν να πληρώνει ένα είδος φόρου στους επιδρομείς. Έτσι δεν έχανε τελείως τη διοικητική της αυτονομία. Αυτό συνέβη όταν το νησί περιήλθε στην εξουσία των Ασσυρίων στα 721 π.Χ. Η Κύπρος πλήρωνε φόρους στους βασιλείς των Ασσυρίων, αλλά διατηρούσε την ανεξαρτησία της. Μάλιστα κατά την περίοδο αυτή γνώρισε μια μοναδική οικονομική ανάπτυξη. Από το 550 μέχρι το 525 π.Χ. η Κύπρος βρίσκεται κάτω από την κηδεμονία της Αιγύπτου.

επιτύμβια
Επιτύμβια στήλη Έλληνα πολεμιστή που σκοτώθηκε σε μία
από τις εκστρατείες του Κίμωνα για την απελευθέρωση
της Κύπρου από τον περσικό ζυγό.
(Λευκωσία, Κυπριακό Μουσείο).

εικ. Τους Αιγυπτίους διαδέχθηκαν οι Πέρσες. Κατά την Ιωνική επανάσταση η Κύπρος προσπάθησε να αποτινάξει τον περσικό ζυγό, αλλά δεν το κατόρθωσε. Η εκστρατεία του Κίμωνα, το 450 π.Χ. έχει ως προσωρινό επακόλουθο την αναχώρηση των Περσών από την Κύπρο, οι οποίοι μετά το θάνατό του επανέρχονται. Όμως κάτω από τον περσικό ζυγό τα κυπριακά βασίλεια διατηρούν την αυτονομία τους.

εικ. Το 410 π.Χ. ανέρχεται στον θρόνο του κυπριακού βασιλείου της Σαλαμίνας ο Ευαγόρας, ένας αξιόλογος μονάρχης. Στις ημέρες του το βασίλειο της Σαλαμίνας απέκτησε τόση ισχύ, όση δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλλοτε. Οι άνδρες δέχονταν ευχαρίστως να υπηρετούν εθελοντικά στον στρατό για να υπερασπίζονται την πατρίδα τους. Έτσι δημιουργήθηκε ένας από τους πρώτους λαϊκούς στρατούς που αναφέρει η ιστορία. Σιγά-σιγά ο Ευαγόρας έγινε κύριος όλου του νησιού. Μορφωμένος ο ίδιος και λάτρης του ελληνικού πνεύματος φρόντισε να επαναφέρει στην Κύπρο την ελληνική παιδεία, τον ελληνικό τρόπο ζωής και τα ελληνικά θρησκευτικά ήθη, τα οποία είχαν αποδυναμωθεί κάτω από την πίεση των Περσών. Ιδιαίτεροι δεσμοί συνέδεαν τον Ευαγόρα με την Αθήνα. Στη ναυμαχία της Κνίδου (394 π.Χ.) ο Ευαγόρας βοήθησε με 100 πλοία τον αθηναϊκό στόλο και οι Αθηναίοι, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, του έστησαν ανδριάντα στην αγορά. Οι Πέρσες, εκμεταλλευόμενοι την «Ειρήνη του βασιλέως», εκστρατεύουν κατά της Κύπρου.

104


Ο ΕΥΑΓΟΡΑΣ, ΕΝΑΣ ΑΓΑΘΟΣ ΗΓΕΜΟΝΑΣ

Ο Ευαγόρας είχε ασκήσει τόσο τον εαυτό του, ώστε δεν έπαιρνε ποτέ λανθασμένες αποφάσεις ούτε για ένα από αυτά που καθημερινώς συμβαίνουν στη ζωή. Αλλά με τόσο θεοσεβή και φιλάνθρωπο τρόπο κυβερνούσε το κράτος του, ώστε οι επισκέπτες του δεν ζήλευαν τον Ευαγόρα για τη δύναμη της εξουσίας του, όσο τους υπηκόους του που είχαν την τύχη να κυβερνώνται από ένα τέτοιο άρχοντα. Όλη του τη ζωή την πέρασε χωρίς να αδικήσει κανένα και κυβέρνησε τιμώντας τους αγαθούς, τιμωρώντας τους ενόχους σύμφωνα με το νόμο και έχοντας το σεβασμό όλων. Δεν είχε ανάγκη από συμβούλους, αλλά συζητούσε τις υποθέσεις με τους φίλους του… Η σοβαρότητά του δεν εκδηλωνόταν με σκυθρωπότητα, αλλά κυρίως με τη συμπεριφορά του. Αταξία και ανωμαλία δεν υπήρχαν στη διαγωγή του και τηρούσε με ευλάβεια τόσο τις γραπτές όσο και τις προφορικές συμφωνίες. Yπερηφανευόνταν όχι για την εύνοια της τύχης, αλλά για όσα είχε κατορθώσει με τον ενάρετο βίο του.

Ισοκράτης, Ευαγόρας, 43-45 (Μετ. Β.Σ.)

ΤΟΝ Ε΄ Π.Χ. ΑΙΩΝΑ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΗΣΙ

Η θεά Αφροδίτη Η θεά Αφροδίτη (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)

Στην καθημερινή ζωή επικρατεί ο ελληνικός τρόπος ζωής: στη φορεσιά, στα είδη καθημερινής χρήσης, παντού κυριαρχεί καθετί ελληνικό. Οι παραστάσεις πάνω στα νομίσματα των κυπριακών πόλεων απεικονίζουν Έλληνες θεούς και ήρωες: την Αθηνά, τον Ηρακλή, τον Απόλλωνα, την Αφροδίτη, το Δία. Πολλές φορές αντιγράφονται σύμβολα άλλων ελληνικών πόλεων. Τα ονόματα των βασιλέων των πόλεων είναι ελληνικά. Ακόμη επικρατούν ελληνικές πολιτικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες εκφράζεται η έννοια του κράτους-πόλης όχι μονάχα από το βασιλέα, αλλά και από τους πολίτες.

Β. Καραγιώργης, Αρχαία Κύπρος (Αθήνα 1978), σ. 105-106

εικ. Μετά από πολλές πολεμικές συγκρούσεις ο Ευαγόρας συνάπτει ειρήνη με τους Πέρσες (376 π.Χ.) και υποχρεώνεται να πληρώνει φόρο, διατηρώντας ακέραιη την εξουσία του. Ο Ευαγόρας δολοφονείται το 374 π.Χ. και τον διαδέχεται ο γιος του Νεοκλής. Ο Ισοκράτης θεωρεί τον Ευαγόρα και τον Νεοκλή ως βασιλείς πρότυπα.

εικ. Το καθεστώς της καταβολής φόρου στους Πέρσες με αντάλλαγμα την αυτονομία διατηρήθηκε στην Κύπρο μέχρι την απελευθέρωση του νησιού από τον Αλέξανδρο (332 π.Χ.).

105


ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα υπήρξε μια περίοδος έντονων αναταράξεων και ανακατατάξεων για τον ελληνικό κόσμο, που πρώτη φορά πραγματοποίησε την ενότητά του γύρω από το βασίλειο της Μακεδονίας και κατόρθωσε να διαλύσει την περσική αυτοκρατορία. Ο Φίλιππος Β’ και ο γιος του Αλέξανδρος είναι δύο κορυφαίες φυσιογνωμίες του ελληνισμού. Ο πρώτος κατόρθωσε να ενώσει τους Έλληνες και να τους εμφυσήσει την ιδέα της ταπείνωσης της Περσίας. Ο δεύτερος, ο Αλέξανδρος, κατέκτησε την Ανατολή, αλλά δεν συμπεριφέρθηκε δεσποτικά στους κατακτημένους λαούς. Επεδίωξε τη συνύπαρξη κατακτητών και κατακτημένων. Με τις πόλεις που ίδρυσε διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στην Ασία. Ο ίδιος επανέφερε και την ελληνικότατη από τη Μυκηναϊκή εποχή Κύπρο στους κόλπους του ελληνικού κόσμου.

Άσκηση αυτοαξιολόγησης

106


Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Με ποιον τρόπο η Κύπρος κατόρθωσε να διατηρεί, ουσιαστικά, την ανεξαρτησία της;
2. Μελετήστε το παράθεμα του Ισοκράτη για τον Ευαγόρα και καταγράψτε τα στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι ήταν ένας αγαθός ηγεμόνας.
3. Συνδέστε την Κύπρο με όσα γνωρίζετε, γεγονότα και πρόσωπα, μέχρι την απελευθέρωσή της από τον Αλέξανδρο.





Για τον Ευαγόρα μπορείς να διαβάσεις στη Βικιπαίδεια


Οι Μυκηναίοι-Αχαιοί στην Κύπρο

«Η δεύτερη φάση της Ύστερης Χαλκoκρατίας αρχίζει γύρω στα 1400 π.Χ. και συμπί­πτει με την «πτώση» της Κνωσού στην Κρήτη και την επικράτηση των Μυκηναίων στο Αι­γαίο. Ο χαλκός της Κύπρου, και γενικά ο πλούτος της Ανατολής, από πολύ νωρίς τρά­βηξαν τους Μυκηναίους εμπόρους, που εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα εμπορικά κέντρα κα­τά μήκος της νότιας και της ανατολικής ακτής. Οι Μυκηναίοι δεν καταγίνονταν μονάχα με το εμπόριο του χαλκού αλλά, με ασφαλές ορμητήριο την Κύπρο, εμπορεύονταν και με τις άλλες χώρες της Εγγύς Ανατολής. Μαζί με τους εμπόρους θα εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο και τεχνίτες, γιατί βλέπουμε από το 1400 και ύστερα στην Κύπρο καλλιτεχνική πα­ραγωγή με ανάμεικτα κυπριακά και αιγαιακά στοιχεία. Ο αριθμός των μυκηναϊκών αγγείων που βρίσκουμε στους τάφους των κυπριακών νεκροπόλεων από το 1400 ως το τέλος του 13ου αιώνα είναι τόσο μεγάλος, ώστε υπάρχει η πιθανότητα πως πολλά από τα αγγεία αυτά θα κατασκευάστηκαν στην Κύπρο από Μυκηναίους τεχνίτες. Η άποψη όμως αυτή δεν είναι δεκτή από όλους τους μελετητές. Υπάρχει και η θεωρία πως τα αγγεία κατα­σκευάζονταν στην Πελοπόννησο, με σκοπό να εξαχθούν στην Κύπρο και γενικά στην Α­νατολή. Προσφιλέστατος ρυθμός της κεραμικής είναι ο ζωγραφικός με παραστάσεις, κυρίως επάνω σε αμφορείς και σε κρατήρες, αρμάτων, βοδιών, πουλιών κ.α.

Όμως γύρω στα 1400 οι πολιτικές εξελίξεις στον χώρο του Αιγαίου επηρέασαν ά­μεσα την Κύπρο, το ίδιο την επηρέασαν και κατά τα τέλη του 13ου αιώνα. Τα μεγάλα αστικά κέντρα της Πελοποννήσου, όπως οι Μυκήνες και η Πύλoς πέφτουν σε παρακμή, πιθανώς εξαιτίας κάποιας φυσικής συμφοράς, και οι κάτοικοί τους φεύγουν προς την Ανατολή αναζητώντας νέες πατρίδες. Πολλοί απ' αυτούς εγκαταστάθηκαν στις πόλεις της Κύπρου που τους ήταν γνωστές από τους προηγούμενους εμπόρους και τεχνίτες Μυκηναίους. Μαζί τους φέρνουν τους κεραμικούς ρυθμούς που επικρατούσαν στην Πελοπόννησο, και ασφαλώς στοιχεία της δικής τους θρησκείας. Η διείσδυση αυτή των Μυκηναίων (που συνήθων τους αποκαλούμε Αχαιούς, όπως τους αποκαλεί και ο Όμηρος) θα ήταν βέβαια βαθμιαία και θα κράτησε ένα περίπου αιώνα. Οι Μυκηναίοι ε­γκαθίστανται στην Έγκωμη, στο Κίτιο, στην Παλαίπαφο, στο Παλαιόκαστρο, ακόμη και στην περιοχή της Λευκωσίας. Στους περισσότερους από τους χώρους αυτούς έχτισαν οχυρά, «κυκλώπεια τείχη» πάχους 2,50 περίπου μέτρων.

Η εγκατάσταση των Αχαιών στην Κύπρο επηρέασε ολόκληρο το νησί. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στις μεγάλες πόλεις και σιγά σιγά πήραν την πολιτική εξουσία στα χέρια τους. Εμ­φύσησαν ζωτικότητα στην πολιτική και πολιτιστική ζωή του τόπου. Η πολιτική και πολιτι­στική οντότητα των Κυπρίων άλλαξε τελείως προσανατολισμό, κι ενώ προηγουμένως α­ποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα της Ανατολής, κάτω από τη διαρκή επίδραση των γειτονι­κών της λαών, τώρα στρέφεται απότομα προς το Αιγαίο. Η ανάμνηση των γεγονότων που έφεραν την αλλαγή αυτή, που τόσο εύγλωττα την αποδεικνύει και η αρχαιολογική σκαπά­νη, διασώθηκε στους ελληνικούς μύθους για την ίδρυση των διαφόρων πόλεων της Κύ­πρου από Αχαιούς αποίκους μετά τον Τρωικό πόλεμο. Γνωστότερος από τους ήρωες αυτούς είναι ο Τεύκρoς, γιος του Τελαμώνα, του βασιλιά της Σαλαμίνας, που έχτισε την πόλη Σα­λαμίνα, κοντά στην Έγκωμη. Έτσι, μέσα στα ιστορικά πλαίσια του τέλους της Ύστερης Χαλκoκρατίας, μπορούμε να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο, που διαφορετικά θα φαινόταν πα­ράδοξο, ενός τόπου με ελληνικό πολιτισμό στο βάθος της Ανατολικής Μεσογείου.»

Βάσος Καραγιώργης, Αρχαία Κύπρος, από τη Νεολιθική εποχή ως το τέλος της Ρωμαϊκής, α. 53-54, 58-59, 17, 71 (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας).

 

up

 


 

© Γιάννης Παπαθανασίου