Στην α.ε. τα ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Εξαίρεση αποτελούν ο μέλλοντας και ο αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους στην παθητική διάθεση· μάλιστα μερικά ρήματα σχηματίζουν δύο ζεύγη παθητικών χρόνων, τους πρώτους (α΄) και τους δεύτερους (β΄) παθητικούς χρόνους.
Για να σχηματίσουμε τον α' παθητικό μέλλοντα, προσθέτουμε ανάμεσα στο θέμα και στην ολική κατάληξη του μέσου μέλλοντα το πρόσφυμα -θη-
θέμα | πρόσφυμα | κατάληξη μέλλοντα μέσης φωνής |
λυ | -θη- | σομαι |
Οριστική | Ευκτική |
λυ-θή-σομαι λυ-θή-σει λυ-θή-σεται λυ-θη-σόμεθα λυ-θή-σεσθε λυ-θή-σονται |
λυ-θη-σοίμην λυ-θή-σοιο λυ-θή-σοιτο λυ-θη-σοίμεθα λυ-θή-σοισθε λυ-θή-σοιντο |
Απαρέμφατο | λυ-θή-σεσθαι |
Μετοχή | λυ-θη-σόμενος λυ-θη-σομένη λυ-θη-σόμενον |
Για να σχηματίσουμε τον α' παθητικό αόριστο θα πάρουμε το θέμα του ρήματος, βάζοντας στην αρχή την αύξηση, προσθέτουμε το πρόσφυμα -θη- και στο τέλος βάζουμε την κατάληξη:
αύξηση |
θέμα ρήματος |
πρόσφυμα -θη |
|||||||
οριστική | ἐ- | λύ | - | θη | - | ν | ← | καταλήξεις |
οριστική | υποτακτική | ευκτική | προστακτική |
ἐ-λύ-θη-ν | λυ-θῶ | λυ-θείη-ν | — |
ἐ-λύ-θη-ς | λυ-θῇ-ς | λυ-θείη-ς | λύ-θη-τι |
ἐ-λύ-θη | λυ-θῇ | λυ-θείη | λυ-θή-τω |
ἐ-λύ-θη-μεν | λυ-θῶ-μεν | λυ-θείη-μεν, λυ-θεῖ-μεν | — |
ἐ-λύ-θη-τε | λυ-θῆ-τε | λυ-θείη-τε, λυ-θεῖ-τε | λύ-θη-τε |
ἐ-λύ-θη-σαν | λυ-θῶ-σι | λυ-θείη-σαν, λυ-θεῖ-εν | λυ-θέ-ντων, λυ-θή-τωσαν |
απαρέμφατο | λυ-θῆ-ναι | μετοχή | λυ-θείς, λυ-θεῖσα, λυ-θέν |
Παρατηρήσεις
✦ Τα αφωνόληκτα ρήματα ακολουθούν τους ίδιους κανόνες σχηματισμού
και την ίδια κλίση στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά μεταβάλλουν
τον χαρακτήρα τους μπροστά από το -θ- του χρονικού προσφύματος -θη-/-θε-,
όπως φαίνεται παρακάτω:
π.χ. λείπομαι → (θ. λειπ-) λειφθήσομαι, ἐλείφθην
λαμβάνομαι → (θ. λαβ-) ἐλήφθην
κηρύττομαι → (θ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι, ἐκηρύχθην
πείθομαι → (θ. πειθ-) πεισθήσομαι, ἐπείσθην
✦ Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο α΄ με την προσθήκη ενός -σ- πριν από το πρόσφυμα -θη-, παρόλο που δεν είναι οδοντικόληκτα, π.χ.
ἀκούομαι → ἀκουσθήσομαι, ᾐκούσθην
κελεύομαι → κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην
Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο με την προσθήκη μετά το θέμα του προσφύματος -η-/-ε- αντί για -θη-/-θε-, π.χ. γραφ-ή-σομαι, ἐγράφ-η-ν. Έτσι σχηματίζονται ο β΄ παθητικός μέλλοντας και ο β΄παθητικός αόριστος.
Ο παθητικός μέλλοντας και αόριστος β΄ κλίνονται όπως και οι αντίστοιχοι πρώτοι παθητικοί χρόνοι με τη μόνη διαφορά ότι το β΄ ενικό προστακτικής έχει κατάληξη -θι (αντί για -τι), π.χ. γράφη-θι.
Οριστική | Ευκτική | Απαρέμφατο | Μετοχή |
γραφ-ή-σομαι γραφ-ή-σει γραφ-ή-σεται γραφ-η-σόμεθα γραφ-ή-σεσθε γραφ-ή-σονται |
γραφ-η-σοίμην γραφ-η-σοιο γραφ-ή-σοιτο γραφ-η-σοίμεθα γραφ-ή-σοισθε γραφ-ή-σοιντο |
γραφ-ή-σεσθαι | γραφ-η-σόμενος γραφ-η-σομένη γραφ-η-σόμενον |
Οριστική | Υποτακτική | Ευκτική | Προστακτική | Απαρέμφατο | Μετοχή |
ἐγράφ-η-ν ἐγράφ-η-ς ἐγράφ-η ἐγράφ-η-μεν ἐγράφ-η-τε ἐγράφ-η-σαν |
γραφ-ῶ γραφ-ῇς γραφ-ῇ γραφ-ῶμεν γραφ-ῆτε γραφ-ῶσι |
γραφ-είην γραφ-είης γραφ-είη γραφ-είημεν (ή εῖμεν) γραφ-είητε (ή εῖτε) γραφ-είησαν (ή εῖεν) |
γράφ-η-θι γραφ-ή-τω γράφ-ητε γραφ-έ-ντων |
γραφ-ῆ-ναι | γραφ-εὶ-ς γραφ-εῖσα γραφ-ὲν |
ΠΡΟΣΟΧΗ
Τα ρήματα με μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν ε τρέπουν στους δεύτερους παθητικούς χρόνους το ε σε α βραχύχρονο:
κλέπτω (θ. κλεπ) > ἐ-κλά-πην, πλέκω (θ. πλεκ) > ἐ-πλά-κην
Εξαιρούνται τα σύνθετα του -λέγω (συλλέγω): συλ-λεγ-ήσομαι
Όσα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν η συστέλλουν στους β' παθητικούς χρόνους το η σε α βραχύχρονο:(σήπ-ω) σαπ-ήσομαι, ἐ-σά-πην
Εξαιρείται το απλό πλήττω (θ. πληγ-) πληγ-ήσομαι, ἐ-πλήγ-ην
1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ
2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ
3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007
4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας