Β' τάξη, 5η ενότητα, Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Ιωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ρητὸν τοῦ προφήτου Δαυΐδ, PG 55, 517-518 (διασκευή)



Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, Τιτσιάνο (αρ.) - Βισκαΐνος Βαρθολομαίος (δε.)


 


 

Διδακτικές ώρες: 4

1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές/τριες με ένα απλό εκκλησιαστικό / πατερικό κείμενο και να ανιχνεύσουν το ρητορικό ύφος του αποσπάσματος.

2. Να έλθουν σε επαφή με το κοινωνικό περιεχόμενο των πατερικών κειμένων και να συνειδητοποιήσουν το διαχρονικό ενδιαφέρον της θεματικής τους, εν προκειμένω της ελεημοσύνης.

3. Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό ρήμα.

4. Να έλθουν σε επαφή με τους τύπους της υποτακτικής ε.φ. και να ανιχνεύσουν τη λειτουργία της στο συγκεκριμένο είδος λόγου.

 

Διδακτικοί στόχοι

 

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 38 σχ. βιβλίου)

- Με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων οι μαθητές/τριες προσεγγίζουν νοηματικά το κείμενο.

- Με τη βοήθεια των ερμηνευτικών σχολίων και των ερωτήσεων της σελ. 39, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 148, γίνεται συζήτηση πάνω στις ιδέες του κειμένου και τη διαχρονική τους αξία.

- Μέσα από την κατανόηση του περιεχομένου αλλά και των μορφολογικών στοιχείων του κειμένου οι μαθητές/τριες ανιχνεύουν τον ρητορικό/παραινετικό του χαρακτήρα.

 

1. Ετυμολογικά.

Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ρήμα. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

 

2. Γραμματική.

Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου, παρακειμένου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων και υποτακτική ενεστώτα του εἰμί.

Επισημαίνονται οι τύποι υποτακτικής των κειμένων (ενότητας, παράλληλο) και η λειτουργία της συγκεκριμένης έγκλισης μέσα στο κείμενο (παραινετικός λόγος). Διδάσκεται η κλίση της υποτακτικής όλων των χρόνων των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ. και η υποτακτική ενεστώτα του ρήματος εἰμί.

(Σημ. Γενικά για την υποτακτική και την υποτ. ενεστ. και αορ., βλ. 4η ενότητα, σελ. 35-36.)

 

Η αλληλοπαθητική αντωνυμία και η απρόσωπη σύνταξη δεν θα διδαχθούν.

 

Ασκήσεις

Σελ. 36-37: 3-6

Σελ. 39: 1-3

Σελ. 41: 2, 3

Σελ. 41: 1-2

Σελ. 43: 3, 4

 

 


Λίγα λόγια για το κείμενο

Ενώ οι άνθρωποι τα έχουν όλα κοινά, π.χ. τον ουρανό, τον ήλιο, το φεγγάρι, τ' αστέρια κ.τ.λ. δε θέλουν να είναι κοινά και τα χρήματά τους! Δεν είναι παράλογο!

 


Μεγαλύτερη εικόνα
στο τέλος της ενότητας

 

Εισαγωγικό σημείωμα

 

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (περ. 354-407 μ.Χ.), επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, οικουμενικός διδάσκαλος και άγιος της Χριστιανικής Εκκλησίας, προσπάθησε να καταπολεμήσει την αδικία και τη διαφθορά, να δώσει κουράγιο σε κάθε ανίσχυρο και να αντιμετωπίσει τις αιρέσεις. Οραματιζόταν την επάνοδο των πιστών στην απλότητα και την καθαρότητα της πρώτης χριστιανικής εποχής. Βαθύς ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, πολέμησε κάθε κακό με τη ρητορική του δεινότητα. Ο ίδιος έκανε πράξη τα κηρύγματά του μοιράζοντας όλα τα υπάρχοντά του σε όσους είχαν ανάγκη και υπερασπιζόμενος τους αδυνάτους από τις αυθαιρεσίες των ισχυρών. Τις ομιλίες του παρακολουθούσαν πλήθη κόσμου. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε επισημαίνει την ανάγκη να είμαστε ελεήμονες.




Ιωάννης ο Χρυσόστομος
wikipaideia εικ.

 

 

Το κείμενο

 

Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει∙ σὺ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα∙ οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἶναι πλεονέκτας, καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει. Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται, πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. Αὕτη γὰρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, ἥ καὶ ἐξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, κἄν μυρία πεπλημμεληκότες ὦμεν, ὁ Θεὸς μεταδώσει ἡμῖν συγγνώμης.

 

 

 

Ερμηνευτικά σχόλια

 

μὴ ὦμεν τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι: Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στηρίζει την επιχειρηματολογία του στο ότι ο άνθρωπος είναι ον ἔλλογον (ἐν + λόγος), σε αντίθεση με τα ζώα που είναι όντα ἄλογα (ἀ- + λόγος). Ο «λόγος» επέτρεψε στον άνθρωπο να δημιουργήσει κοινωνία και πολιτισμό, κάτι που δεν επιτεύχθηκε από τα άλλα πλάσματα της δημιουργίας. Ο άνθρωπος πολλές φορές, από τη λαχτάρα του να αποκτήσει πλούτο, ενεργεί με τρόπο αλαζονικότερο και βιαιότερο ακόμη και από τα πιο άγρια θηρία και γίνεται «θηριωδέστερος τῶν ἀλόγων».

 

πολλῇ χρησώμεθα τῇ ελεημοσύνῃ: Φάρμακο που λυτρώνει τον άνθρωπο από τη θηριώδη συμπεριφορά του είναι, σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, η ελεημοσύνη, που δηλώνει την αγάπη προς τον συνάνθρωπο, την καλοσύνη και τη διάθεση για βοήθεια. Αυτή η διάθεση μπορεί να αντισταθμίσει πολλά ανθρώπινα παραπτώματα και να προσφέρει τη συγχώρεση του θεού σε όποιον έχει αμαρτήσει. Η χριστιανική διδασκαλία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον σεβασμό και στην αγάπη για τον πλησίον (ἀγάπα τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν) και τα θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάκτηση της Βασιλείας των Ουρανών.

 

Ερωτήσεις

 

1. Ποιες είναι οι διαφορές του ανθρώπου από τα ζώα σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο;

2. Ποια κοινά στοιχεία ενώνουν και εξομοιώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο; Είναι αυτά μόνο θετικά ή και αρνητικά;

3. Ποια τύχη περιμένει τον άνθρωπο που δε λαμβάνει υπόψη του τους ανήμπορους συνανθρώπους του, σύμφωνα με το κείμενο; Ποιο μέσο έχει στη διάθεση του ο άνθρωπος, προκειμένου να αποφύγει τη μετά θάνατον τιμωρία;

4. Με ποιες άλλες χριστιανικές αρετές συνδέεται η ελεημοσύνη;

 

 


 

• Για τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο wikipaideia εικ.

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

 

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος (η προσωνυμία τον συνοδεύει από τον 6ο αι. και του αποδόθηκε λόγω της ρητορικής του δεινότητας) γεννήθηκε μεταξύ 344 και 354 μ.Χ. Αναφορές στον βίο του έχουμε και στο ίδιο το έργο του, αλλά και σε μαρτυρίες σύγχρονων και μεταγενέστερων εκκλησιαστικών ιστορικών. Η οικογένειά του ήταν μία από τις επιφανέστερες της Αντιόχειας.

Ο Ιωάννης σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία και θεολογία και γνώρισε τον μοναχικό βίο. Χειροτονήθηκε διάκονος, πρεσβύτερος και επίσκοπος. Μεγάλο όπλο του, πέρα από την παιδεία του, ήταν η ρητορική δεινότητα και ο μαγευτικός λόγος του. Στην προσπάθειά του για κάθαρση της Εκκλησίας από ανάξιους κληρικούς απέκτησε εχθρούς. Οι σχέσεις του με την αυτοκράτειρα Ευδοξία (σύζυγο του αυτοκράτορα Αρκαδίου) ήταν επίσης ταραχώδεις. Αρχικά ο Ιωάννης κέρδισε τον σεβασμό της, όμως αργότερα καθαιρέθηκε και εξορίστηκε, καθώς κάποιοι αυλικοί επηρέαζαν την Ευδοξία εναντίον του. Αργότερα ο Ιωάννης επανήλθε και η Ευδοξία εκδήλωσε με επιστολή τη χαρά της, ενώ λίγο αργότερα οι σχέσεις τους διαταράχθηκαν ξανά, με αποτέλεσμα δεύτερη εξορία. Μετά τον θάνατο της Ευδοξίας διατάχθηκε να πάει στα Κόμανα του Πόντου, αλλά ο Ιωάννης, εξαντλημένος από τις κακουχίες, πέθανε καθ’ οδόν στην Πιτυούντα το 407 μ.Χ.

Το έργο του, το οποίο σώζεται στην πλειονότητά του, είναι ογκώδες και ποικίλο, αποτελούμενο κυρίως από ομιλίες (κηρύγματα), πραγματείες και επιστολές.

 

 



Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)


 

Απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σύρε κι άσε 

Ερωτήσεις κατανόησης τύπου: σωστού λάθους εικ

Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου doc

Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο

Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: σύρε κι άσε

 


Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ

 

μ  Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι.

μ  Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει

μ  σὺ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος,

μ  μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ.

μ  Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή,

μ  ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα

μ  οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων.

μ  Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον

μ  ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἶναι πλεονέκτας,

μ  καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν;

μ  Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει,

μ  πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει.

μ  Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται,

μ  πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ.

μ  Αὕτη γὰρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν,

μ  ἥ καὶ ἐξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας.

μ  Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα,

μ  τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον,

μ  καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως,


 



Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου doc

 

O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

1 Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι.  
2 Ἐκείνοις πάντα κοινὰ (εἰσὶν) καὶ οὐδὲν ἔχει πλέον τοῦ ἄλλου·  
3 σὺ δὲ ὤν ἄνθρωπος, γίνῃ χαλεπώτερος θηρίου,  
4 κατακλείων μιᾷ οἰκίᾳ τροφὰς μυρίων πενήτων.  
5 Καίτοι γε οὔκ (ἐστιν) ἡμῖν μόνη ἡ φύσις κοινή,  
7 ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα·  
8 οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες  
καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ  
9 καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων.  
10 Πῶς οὖν οὔκ (ἐστιν) ἄτοπον  
11 τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις  
12 εἶναι οὕτως πλεονέκτας ἐν τοῖς χρήμασιν,  
13 καὶ μὴ διατηρεῖν τὴν αὐτὴν ἰσονομίαν;  
14 Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει  
15 πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει.  
16 Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται,  
17 χρησώμεθα πολλῇ τῇ ἐλεημοσύνῃ.  
18 Αὔτη γάρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν,  
19 καὶ ἑξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας.  
20 Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα,  
21 προέμενοι τὸν πολὺν πλοῦτον,  
22 καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως,  
23 κἄν μυρία ὧμεν πεπλημμεληκότες,  
24 ὁ Θεὸς μεταδώσει ἡμῖν συγγνώμης.  

 


 

  1. Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι !
  2. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ (ἐστι) !
  3. καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει !
  4. σὺ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. !
  5. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή (ἐστι), !
  6. ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα (κοινά) (ἐστι) !
  7. οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ
  8. καὶ τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων (ἐστι). !
  9. Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπόν (ἐστι) τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις ἐν τοῖς χρήμασιν
  10. οὕτως εἶναι πλεονέκτας, καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; !
  11. Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, !
  12. πρὸς δὲ τὰς εὐθύνας ἄγει. !
  13. Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται, !
  14. πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. !
  15. Αὕτη γὰρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, !
  16. καὶ ἐξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. !
  17. Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον !
  18. καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, ὁ Θεὸς μεταδώσει ἡμῖν συγγνώμης. !
  19. κἄν μυρία πεπλημμεληκότες ὦμεν, !

 



 

ασκήσειςΛεξιλογικός Πίνακας

ἄγω [= 1. οδηγώ, 2. μεταφέρω]
θ. ἀγ- [στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους: ἄγει, ἀπάγει]

 

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

    Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική Νέα Ελληνική
Ομόρριζα απλά

ὁ ἀγών (-ώνας) [= (α.ε.) συνέλευση]
ὁ ἀγωγός [= (α.ε.) οδηγός]
ἀγώγιμος [= εύκολος στη μεταφορά]
ή ἀγωγή [= (α.ε.) μεταφορά, (ν.ε.) ανατροφή]
ἀγωνίζομαι
ἡ ἀγωνία [= (α.ε.) συναγωνισμός,(ν.ε.) ψυχική αβεβαιότητα]
τό ἀγώνισμα
ἡ ἀγέλη [= κοπάδι ζώων]
ἡ ἀγελάς (-άδα) [= (α.ε.) αυτή που ανήκει στην αγέλη, (ν.ε.) το θηλυκό βόδι]
ἀγελαῖος
τό ἄγημα [= τμήμα στρατού]

αγωγιμότητα
αγωγιάτης
αγώ(γ)ι

σύνθετα

ἀνταγωνιστής
διάγω [= (α.ε.) μεταφέρω στο απέναντι μέρος, (ν.ε.) διαβιώνω]
εἰσάγω
εἰσακτέος
ἐξάγω
κατάγω [= (α.ε.) οδηγώ προς τα κάτω, (ν.ε.) επιτυγχάνω]
ξεναγώ
παράγω
συνάγω (ν.ε. συνάζω) [= συγκεντρώνω]
σύναξις (-η)
κυνηγός
ὁ μυσταγωγός / μυσταγωγία
λοχαγός
ὁ ξεναγός [= αυτός που οδηγεί τους ξένους]
ὁδηγός
παιδαγωγός
ὑδραγωγός
τό ὑδραγωγεῖον (-είο)

συναξάρι
το φορτηγό
επιβατηγός
πλοηγός
παρθεναγωγείο
οχηματαγωγό [= το πλοίο που μεταφέρει οχήματα]
νηπιαγωγός

 

Χρησιμοποίησε τo σύμβολo * πριν και μετά από το αγω, π.χ *αγω*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς επίσης και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...

 

Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.

 

ασκήσειςΑσκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

Πρόσθετες ασκήσεις

Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf

 

Ασκήσεις μαθητών/τριών

 

 



 

ΘεωρίαΠρώτο συνθετικό λέξη κλιτή – ρήμα

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Σχηματισμός συνθέτου από το:
ρηματικό θέμα
π.χ. ἄγω < θ. ἀγ-
χρονικό θέμα (ενεργ. αορίστου ή μέλλοντα)
π.χ. φεύγω < θ. φυγ -, φευξ-
Κατά τη σύνθεση:
το θέμα μένει αμετάβλητο,
όταν το β΄ συνθετικό αρχίζει από φωνήεν
π.χ. φθιν-όπωρον < φθίνω + ὀπώρα
πειθ-αρχῶ < πείθομαι + ἄρχω
στο θέμα προστίθεται -ε-, -ι- ή -ο-,
όταν το β΄ συνθετικό αρχίζει από σύμφωνο
π.χ.φυγ-ό-πονος < φεύγω (θ. αορ. φυγ-) + πόνος
κρυψ-ί-νους < κρύπτω (θ. αορ. κρυψ-) + νοῦς

 

 

ασκήσειςασκήσεις

 

 



 

θεωρίαΗ γραμματική και το συντακτικό της ενότητας:

 

Υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί Ευκτική εἰμί  εικ.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Υποτακτική ρ. εἰμί

ᾖς

ὦμεν
ᾖτε
ὦσι(ν)

 

 

Η Υποτακτική βαρύτονων ρημάτων, υποτακτική  εικ.
Κατέβασε την κλίση της ενεργητικής φωνής του ρ. λύω. doc

 

θεωρία σχολικού βιβλίου\

 

α. Γενικά για την υποτακτική

 

Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται κυρίως στον υποτεταγμένο λόγο (δηλαδή σε δευτερεύουσες προτάσεις) και δείχνει κάτι προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που περιμένουμε να γίνει (π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μάθητε), ή κάτι που επαναλαμβάνεται συνεχώς στο παρόν και στο μέλλον (π.χ. Ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν).

Η υποτακτική συναντάται και σε κύριες προτάσεις και τότε μπορεί να δηλώνει:

• προτροπή (= εμπρός / ας...), π.χ. Ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους (= Ας βαδίσουμε εναντίον των εχθρών / ας επιτεθούμε), ή απαγόρευση (= μην...), π.χ. Μὴ ἄλλως (= διαφορετικά) ποιήσῃς.

• απορία (= άραγε να...), π.χ. Εἴπω τὴν ἀλήθειαν;

Υποτακτική έγκλιση διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.

Η υποτακτική στις καταλήξεις παρουσιάζει -η-, -ῃ- και -ω- εκεί όπου η οριστική έγκλιση εμφανίζει -ε-, -ει- και -ο- αντίστοιχα, π.χ. λύωμεν (λύομεν στην οριστική), λύητε (λύετε στην οριστική).

Παίρνει άρνηση μή, π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μὴ ἀδικηθῇς.

 

β. Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων υποτακτική βαρύτονων

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Υποτακτική
ενεστώτα

πιστεύ
πιστεύ-ῃς
πιστεύ-ῃ
πιστεύ-ωμεν
πιστεύ-ητε
πιστεύ-ωσι(ν)
βέλος Υποτακτική
αορίστου
πιστεύ-σ-ω
πιστεύ-σ-ῃς
πιστεύ-σ-ῃ
πιστεύ-σ-ωμεν
πιστεύ-σ-ητε
πιστεύ-σ-ωσι(ν)

Παρατηρήστε ότι, για να σχηματίσουμε
την υποτακτική του αορίστου,
προσθέτουμε στο θέμα του
τις ίδιες καταλήξεις με αυτές της υποτακτικής ενεστώτα.

Η υποτακτική του αορίστου δε δέχεται αύξηση.

Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της προστακτικής

 

 

 

Παρατήρηση
Για την υποτακτική αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων ισχύουν όσα γνωρίζετε από τον σχηματισμό της οριστικής, δηλ.
ἔπραξα → πράξω,
ἔκοψα → κόψω,
ἔπεισα → πείσω.

 

Υποτακτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ. Υποτακτική βαρύτονων εικ.

 

Η υποτακτική του παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων σχηματίζεται τόσο περιφραστικά (πιο εύχρηστος τύπος) από την ενεργητική μετοχή παρακειμένου του ρήματος και την υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί, π.χ. λε-λυκώς, -υῖα, -ὸς ὦ, όσο και μονολεκτικά (σπάνια), π.χ. λελύκ-ω, λελύκ-ῃς κτλ.

 

Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της προστακτικής

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

περιφραστική υποτακτική μονολεκτική υποτακτική
λελυκώς, -κυῖα, -κός
λελυκώς, -κυῖα, -κός
λελυκώς, -κυῖα, -κός
λελυκότες, -κυῖαι,-κότα
λελυκότες, -κυῖαι,-κότα
λελυκότες, -κυῖαι,-κότα

ᾖς

ὦμεν
ἦτε
ὦσιν
λελύ-κω
λελύ-κῃς
λελύ-κῃ
λελύ-κωμεν
λελύ-κητε
λελύ-κωσιν

 

Συγκεντρωτικός πίνακας με την οριστική και την υποτακτική στον ενεστώτα και αόριστο της συναδέλφισσας Βασιλικής Παπαθανασίου

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

πρόσωπα ενεστώτας αόριστος
  οριστική Υποτακτική οριστική Υποτακτική
α΄ εν.
β΄ εν.
γ΄ εν.
α΄ πληθ.
β΄ πληθ.
γ΄ πληθ.
λύω
λύεις
λύει
λύομεν
λύετε
λύουσι(ν)
λύω
λύῃς
λύῃ
λύωμεν
λύητε
λύωσι(ν)
ἔλυσα >
ἔλυσας >
ἔλυσε >
ἐλύσαμεν >
ἐλύσατε >
ἔλυσαν >
λύσω
λύσῃς
λύσ
λύσωμεν
λύσητε
λύσωσι(ν)
βλάψω
βλάψῃς
βλάψ
βλάψωμεν
βλάψητε
βλάψωσι
κηρύξω
κηρύξῃς
κηρύξ
κηρύξωμεν
κηρύξητε
κηρύξωσι
μεταπείσω
μεταπείσῃς
μεταπείσ
μεταπείσωμεν
μεταπείσητε
μεταπείσωσι

 

ασκήσειςΑσκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

(Οι ερωτήσεις 1-5 από την προηγούμενη ενότητα)

  1. Να συσχετίσετε τους υπογραμμισμένους τύπους υποτακτικής της ομάδας Α΄ με τις σημασίες τους στην ομάδα Β΄
  2. Να γράψετε τα ρήματα στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου και της ίδιας έγκλισης κελεύσῃς, τοξεύητε, παύσωμεν
  3. Να συμπληρώσετε τη σωστή κατάληξη υποτακτικής στις παρακάτω φράσεις
  4. Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στον αόριστο διατηρώντας ίδια την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο
  5. Να τοποθετήσετε τα ρήματα στο κατάλληλο πρόσωπο της υποτακτικής του χρόνου που ζητείται
  6. Να μεταφέρετε τις παρακάτω υποτακτικές αορίστου και ενεστώτα στον παρακείμενο (περιφραστικά και στα τρία γένη) στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο πρόσωπο:
  7. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄, με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄:
  8. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος
  9. Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της υποτακτικής ενεστώτα τον ρ. εἰμί

Πρόσθετες ασκήσεις

  1. 1η Άσκηση για την υποτακτική, διάκριση υποτακτικής doc
  2. Να μεταφερθούν οι τύποι της οριστικής στους αντίστοιχους της υποτακτικής doc
  3. Άσκηση για την υποτακτική, σχηματισμός υποτακτικής doc
  4. Άσκηση για την υποτακτική, συμπλήρωση κενών (1η) doc
  5. Άσκηση για την υποτακτική, συμπλήρωση κενών (2η) doc
  6. Άσκηση για την υποτακτική του εἰμί doc
  7. Βρες στο παρακάτω κείμενο τους 11 τύπους της υποτακτικής doc
  8. Να μεταφέρετε στην υποτακτική τους ακόλουθους τύπους, στον ίδιο χρόνο © Βασιλική Παπαθανασίου δεσμός
  9. Να σχηματίσετε την υποτακτική όλων των χρόνων, σύμφωνα με τις υποδείξεις που σας δίνονται. (α') © Βασιλική Παπαθανασίου δεσμός
  10. Να σχηματίσετε την υποτακτική όλων των χρόνων, σύμφωνα με τις υποδείξεις που σας δίνονται. (β') © Βασιλική Παπαθανασίου δεσμός
  11. Άσκηση στην υποτακτική αορίστου © Τεστέμπαση Σοφία doc

Διαγώνισμα

  • Διαγώνισμα στις ενότητες 1-5

 



 

Στο παρακάτω απόσπασμα εκθειάζεται η ελεημοσύνη, γιατί μας φέρνει πιο κοντά στον Θεό.

 

Ὁ Χριστὸς πλούσιος ὤν ἐπτώχευσε, ἵνα καὶ ἡμεῖς τοὺς πτωχοὺς ὡς ἀδελφοὺς τοῦ ἡμετέρου Δημιουργού καὶ κριτοῦ ἐλεήσωμεν. Καὶ τί τῆς φιλοπτωχίας τὸ κέρδος; Ἐν ἡμέρᾷ πονηρᾷ ῥύσεται αὐτὸν ὁ Κύριος. Δηλοῖ δὲ τὴν τῆς κρίσεως ὀδύνας τοῖς ἁμαρτωλοῖς καὶ πόνους ἐπιφέρουσαν. Ῥύσεται φῶς τοὺς φιλοπτώχους ὁ Κύριος. Χρεωστεῖ γὰρ αὐτοῖς φιλανθρωπίαν, ὡς αὐτὸς τὴν ἐλεημοσύνην παρ’ αὐτοῖς δανεισάμενος· καὶ διὰ μὲν τοῦ Σολομώντος εἰπὼν· Ὁ ἐλεῶν πτωχὸν δανείζει Θεόν.

 

Ἀθανάσιος ὁ Μέγας, 27.196.29-38ς ὁ Μέγας, 27.196.29-38

 

Μετάφραση

Ο Χριστός, ενώ ήταν πλούσιος πτώχευσε, για να ελεήσουμε και εμείς τους φτωχούς σαν αδερφούς του Δημιουργού μας και κριτή. Και ποιο είναι το κέρδος της αγάπης προς τους φτωχούς; Σε μια δύσκολη ημέρα ο Κύριος θα τον σώσει. Και φανερώνει την ημέρα της Κρίσης που φέρνει πόνους και βάσανα για τους αμαρτωλούς. Θα σώσει ο Κύριος ως φως αυτούς που αγαπούν τους φτωχούς. Γιατί χρωστάει φιλανθρωπία σ' αυτούς, επειδή ο ίδιος δανείστηκε την ελεημοσύνη από αυτούς και μέσω του Σολομώντα είπε: Εκείνος που ελεεί τον φτωχό δανείζει τον Θεό.

 

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Γλωσσικά σχόλια
πλούσιος ὤν ενώ ήταν πλούσιος
ἐν ἡμέρᾳ πονηρᾷ σε μια δύσκολη περίσταση
ῥύσεται (οριστ. μέλλ. ρ. ῥύομαι) θα λυτρώσει, θα σώσει, θα ελευθερώσει
δηλοῖ φανερώνει, δηλώνει

 

 

Ερωτήσεις

 

1. Ποιο είναι το όφελος από την ελεημοσύνη, σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα;

2. Πώς αντιλαμβάνεστε την πνευματική και κοινωνική διάσταση της ελεημοσύνης με τη βοήθεια των πασμάτων του Μεγάλου Αθανασίου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου;

3. Ποια μορφή θα έπαιρναν οι ανθρώπινες κοινωνίες, κατά τη γνώμη σας, αν τα μέλη τους χαρακτηρίζονταν από την αρετή της ελεημοσύνης;

 


 

El-Greco-Martin

 

γνωμικό

 

Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.

1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.

2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.

. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C

3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.

4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.

Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.